Βοειδή

Διάδοση βοοειδών

Τα βοοειδή αποτελούν φυλές οι οποίες είναι διαδεδομένες στην κτηνοτροφική παραγωγή της Ελλάδας για αρκετούς λόγους. Οι βασικότεροι λόγοι είναι οι εξής:

• έχουν μεγάλη προσαρμοστική ικανότητα στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της Ελλάδας.
• είναι μεγαλόσωμα, συμβάλλουν στην υψηλή παραγωγή τροφίμων και παλαιότερα χρησιμοποιούνταν εκτεταμένα στις αγροτικές εργασίες για την έλξη φορτίων.
• ως μηρυκαστικά έχουν την ικανότητα να μετατρέπουν μη πρωτεϊνούχες αζωτούχες ουσίες και κατώτερης διατροφικής αξίας ζωοτροφές σε υψηλής βιολογικής αξίας ζωική πρωτεΐνη.  

Ελληνικός βούβαλος

Ο ελληνικός βούβαλος (Bubalus bubalis) αποτελεί υπό εξαφάνιση φυλή, με εκτιμώμενο πληθυσμό γύρω στα 4870 άτομα.  Είναι άριστα εγκλιματισμένο στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της Ελλάδας, αποτελεί αποτέλεσμα φυσικής γενετικής επιλογής και παράγει προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας.

Από το 2004 ιδρύθηκε ο “Συνεταιρισμός Βουβαλοτρόφων Ελλάδος” (Κ.Σ.Β.Ε.) που έχει ως στόχο τη διάδοση, προστασία και βελτίωση του ελληνικού βούβαλου. Η σημαντικότερη απειλή για την φυλή είναι η εισαγωγή άλλων φυλών από Ρουμανία και Βουλγαρία και η διασταύρωσή τους με αυτή. Όταν γίνεται παρατεταμένα τέτοιες διασταυρώσεις αρχίζει να μειώνεται η παραγωγικότητά τους και υπάρχει δυσκολία στην προσαρμογή τους στις ελληνικές εδαφοκλιματικές συνθήκες.

Εκτρέφεται και για την άριστη ποιότητα κρέατος (χαμηλά ποσοστά λιπαρών και υψηλά επίπεδα σιδήρου) και για το γάλα του το οποίο είναι πλούσιο σε ασβέστιο, μαγνήσιο, κάλιο, φωσφόρο και άλλα μέταλλα και βιταμίνες.

Στην Ελλάδα εκτρέφεται κυρίως σε ελώδεις περιοχές της Θεσσαλίας, Μακεδονίας και Θράκης.

Φυλή Τζέρσεϋ

Η φυλή Τζέρσεϋ έχει τόπο καταγωγής την Βρετανία (νησί Jersey) και επιλέγεται για το πλούσιο σε λίπος γάλα της (5,5 %). Είναι μικρόσωμη φυλή και προέρχεται από βοοειδή της Νορβηγίας και της Βρετανίας. Οι αγελάδες μπορεί να εμφανιστούν σε διάφορες αποχρώσεις του καφέ και κάποιες φορές μπορεί στα άκρα τους να φέρουν λευκές κηλίδες. Οι ταύροι διαφοροποιούνται από τις σκοτεινές αποχρώσεις στον λαιμό, στα άκρα και στο κεφάλι.

Η ηλικία του πρώτου τοκετού είναι περίπου τα 2,3 έτη, ο αριθμός των γαλακτικών περιόδων είναι τα 2,9 έτη και η ηλικία απομάκρυνσης είναι τα 4,6 έτη. Η διάρκεια της παραγωγικής τους ζωής είναι περίπου οι 27 μήνες και το μεσοδιάστημα των τοκετών είναι οι 451 ημέρες.

Στην Ελλάδα η φυλή Χολστάιν έχει πληθυσμό περίπου γύρω στα 203.000 άτομα με τα 150.000 να είναι αρμεγόμενα και τα υπόλοιπα είναι ζώα αντικατάστασης. 

Ασθένειες βοοειδών

Τα βοοειδή προσβάλλονται από πολλές ασθένειες οι οποίες είναι ως επί το πλείστον σοβαρές. Οι σημαντικότερες είναι οι εξής:

1. Φυματίωση

Η φυματίωση αποτελεί χρόνια λοιμώδη νόσο η οποία προκύπτει από το σχηματισμό φυματίων στα όργανα του σώματος. Προκαλείται από τον βάκιλο Mycobacterium tuberculosis ο οποίος έχει τρεις τύπους. Τα συμπτώματα της νόσου στα βοοειδή είναι παρόμοια με εκείνα του ανθρώπου. Η νόσος στα βοοειδή συνήθως εμφανίζεται όταν τα ζώα εκτρέφονται σε μεγάλους πληθυσμούς κάτω από δυσμενείς συνθήκες σταβλισμού και διατροφής. 

Εμφανίζεται και σε βελτιωμένες φυλές και η είσοδός του στον οργανισμό γίνεται από κυρίως μέσω του νερού, της τροφής αλλά και τον αέρα. Η νόσος στα βοοειδή ξεκινάει κυρίως από τους πνεύμονες. Ο βάκιλος αναπτύσσεται σε αλλοιώσεις που δημιουργούνται στις εστίες της λοίμωξης και στους λεμφαδένες απ’ όπου αρχίζει να δημιουργεί μικρά ογκίδια ή οζίδια από τη συνεχή του ανάπτυξη, τα οποία δημιουργούν στη συνέχεια τα φυμάτια. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα φυμάτια ενώνονται και δημιουργούν τα κοκκιώματα τα οποία μπορεί μέχρι και να καταστρέψουν ολόκληρα όργανα.

Η διάγνωση της ασθένειας γίνεται όταν η προβολή είναι εκτεταμένη καθώς έχει αργή ανάπτυξη και εξάπλωση στον οργανισμό. Όταν η προσβολή γίνεται σε όργανα όπως το ήπαρ και οι πνεύμονες παρατηρείται στα ζώα αδυνάτισμα, ανορεξία και πυρετός με βήχα. Επίσης οι λεμφαδένες με μια απλή ψηλάφηση φαίνεται ότι είναι διογκωμένοι, το οποίο αποτελεί τυπικό σύμπτωμα της νόσου.

Στα πρώτα στάδια ανάπτυξης της νόσου στα βοοειδή είναι πολύ επικίνδυνη η διάδοσή της στα υπόλοιπα ζώα της εκτροφής, όπως επίσης αποτελούν κίνδυνο και για τους ανθρώπους οι οποίοι έρχονται σε επαφή μαζί τους. Η διάγνωση της ασθένειας γίνεται συνήθως μέσω της μεθόδου του φυματισμού που στηρίζεται στην αλλεργική αντίδραση του ζώου στη φυματίνη η οποία εκδηλώνεται με πυρετό, εξοίδηση (η αύξηση του όγκου κάποιου τμήματος του σώματος που οφείλεται κυρίως σε παθολογικές αιτίες) πάνω από 3 χιλιοστά και άλγος. Όταν ο φυματισμός είναι θετικός τότε τα ζώα αυτά στέλνονται στο σφαγείο και γίνεται απολύμανση του στάβλου.

2. Πυρετός Q

Ο πυρετός Q οφείλεται στο βακτήριο Coxiella burnetii και εμφανίζεται κυρίως στα βοοειδή και τα αιγοπρόβατα. Είναι ανθεκτικό βακτήριο ως προς την επιβίωσή του στο εξωτερικό περιβάλλον και μπορεί να είναι έως και χρόνια ενεργό σε επιφάνειες. Το βακτήριο μπορεί να εντοπιστεί και στο γάλα το οποίο καταστρέφεται σε θερμοκρασίες άνω των 73oC για πάνω από 15 δευτερόλεπτα. Η νόσος μεταδίδεται σε δύο κύκλους:

• Κατά τον πρώτο κύκλο μετάδοσης το βακτήριο μεταφέρεται μεταξύ των άγριων ζώων και των εκτοπαρασίτων τους.
• Κατά τον δεύτερο κύκλο μεταφέρεται στα κατοικία μηρυκαστικά και μεταφέρεται από το ένα ζώο στο άλλο κυρίως μέσω του αέρα και της σκόνης. Ωστόσο μεταφέρεται και με την άμεση επαφή τους, τα έμβρυα υγρά ή μέσω των εκτοπαρασίτων τους.

Η αποβολή του βακτηρίου Coxiella burnetii από τον οργανισμό γίνεται μέσω των κοπράνων, των ούρων, το αίμα, τον πλακούντα και των κολπικών εκκρίσεων. Η νόσος μεταδίδεται και στον άνθρωπο καθ’ όλα τα στάδια μέχρι το σφαγείο. 

Στα βοοειδή συνήθως η νόσος προκαλεί μειωμένη ικανότητα γονιμοποίησης, αποβολές ή γέννηση ελλιποβαρών μόσχων. Εντοπίζεται στους μαστούς, στον πλακούντα, τη μήτρα και τους μαστικούς λεμφαδένες. Μπορεί να γίνει αιματολογική εξέταση για τον εντοπισμό της ασθένειας και με PCR.

Αν διαπιστωθεί η ύπαρξη της ασθένειας τότε οι εκτροφές θα πρέπει να παραμείνουν μακριά από κατοικημένες περιοχές μέχρι να γίνει έλεγχος των ζώων και τα νοσούντα ζώα να παραμένουν σε καραντίνα. Όσα ζώα είναι έτοιμα να γεννήσουν θα πρέπει να γίνεται σε κλειστό χώρο με κατάλληλη διαχείριση των εμβρυϊκών υμένων και της στρωμνής και έπειτα πρέπει να γίνεται απολύμανση του χώρου. Τα νεογέννητα μαζί με τις μητέρες τους χρειάζεται να παραμένουν σε απομόνωση για 14 ημέρες. Γενικότερα, θα πρέπει να γίνει απολύμανση των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού που χρησιμοποιείται και να τηρούνται αυστηρά όλα τα μέτρα υγιεινής (κυρίως απολύμανση των χεριών, αποφυγή καπνίσματος, κατανάλωσης φαγητού και νερού) μετά από οποιοδήποτε χειρισμό με τα ζώα. Τέλος, το γάλα αυστηρά θα πρέπει να παστεριώνεται.

3. Bεσνοϊτίωση ή ελεφαντίαση

Η βεσνοϊτίωση ή ελεφαντίαση αποτελεί διαδεδομένη ασθένεια των βοοειδών κυρίως στην Ευρώπη. Προκαλείται κυρίως από το πρωτόζωο Besnoitia besnoiti το οποίο έχει ενδιάμεσους ξενιστές εκτός από τα βοοειδή και κάποια άγρια θηλαστικά. Συνήθως, η μετάδοση της ασθένειας είναι εντονότερη κατά τους μήνες που έχουν υψηλότερες θερμοκρασίες. 

Η νόσος έχει κατά βάση δύο μορφές,

• οξεία μορφή: τα παράσιτα εντοπίζονται στα αιμοφόρα αγγεία
• χρόνια μορφη: τα παράσιτα σχηματίζουν κύστες που μπορεί να προκαλούν ασυμπτωματική λοίμωξη, αλλά στη χειρότερη περίπτωση μπορεί να επιφέρουν και θάνατο.

Στη περίπτωση σοβαρών προσβολών τα συμπτώματα μπορεί να ξεκινούν με απλό πυρετό, αδιαθεσία και οιδήματα και μπορεί να συνεχίσουν σε εμφανείς κύστες στο δέρμα, τους βλεννογόνους και στους οφθαλμούς. Η διάγνωση της ασθένειας μπορεί να γίνει με ορολογικές δοκιμές (για παράδειγμα η ELISA), με PCR ή κυτταρολογικές εξετάσεις. 

Η ασθένεια δεν θεραπεύεται με φάρμακα ή εμβόλια και δεν φαίνεται να προσβάλει τον άνθρωπο.

4. Σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια

Η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια είναι νευρολογική ασθένεια των βοοειδών η οποία βαθμιαία κλιμακώνεται (μπορεί να εμφανιστούν και μετά από 6 χρόνια από τη μέρα της προσβολής). Η επικρατέστερη άποψη για τα αίτια της ασθένειας είναι οι πρωτεΐνες πράιον (prion). Το βασικότερο σύμπτωμα που παρατηρείται είναι η αδυναμία συντονισμού κινήσεων, η νευρικότητα και η επιθετικότητα. 

Στο μεσοδιάστημα από την προσβολή έως την εμφάνιση της ασθένειας δεν μπορεί να γίνει διάγνωση και όταν γίνει δεν υπάρχει μέθοδος θεραπείας της ασθένειας με εμβόλιο ή φάρμακο. Ο θάνατος της αγελάδας μπορεί να γίνει εντός 2 εβδομάδων έως μισό χρόνο. Η πιστοποίηση της ύπαρξης γίνεται κατά κύριο λόγο μετά το θάνατο του ζώου, με τον εγκέφαλο να έχει σπογγώδη μορφή.

Η μετάδοση της ασθένειας γίνεται από μια άρρωστη αγελάδα σε άλλη μέσω των ζωοτροφών. Ο άνθρωπος δεν νοσεί από την ασθένεια ακόμα και αν καταναλώσει γάλα από νοσούσα αγελάδα. 

5. Μαστίτιδα αγελάδων

Μαστίτιδα καλείται η ασθένεια των αγελάδων που προκαλείται από την μόλυνση του μαστού από παθογόνους μικροοργανισμούς. Η μαστίτιδα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής γάλακτος, την αλλοίωση της σύστασής του και την μόλυνση του με μικροοργανισμούς. Είναι ασθένεια με σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή του ζώου καθώς μπορεί να επιφέρει μόνιμη ή παροδική μόλυνση του μαστού, έως και θάνατο. Περίπου το 40 με 60% των αγελάδων υψηλής γαλακτοπαραγωγής προσβάλλονται από μαστίτιδα.

Υπάρχουν οι εξής περιπτώσεις μαστίτιδας αναλόγως με τις επιπτώσεις της μόλυνσης:

• λανθάνουσα μαστίτιδα: υπάρχουν μικρόβια στο γάλα αλλά δεν υπάρχουν κλινικά συμπτώματα. 
• υποκλινική μαστίτιδα: αλλοιώνεται η ποσότητα και ποιότητα του γάλακτος, υπάρχουν μικρόβια στο γάλα και αυξάνεται ο αριθμός λεμφοκυττάρων. Αποτελεί τη σοβαρότερη περίπτωση καθώς εμφανίζεται συχνότερα και στα τέσσερα τεταρτημόρια του βλαστού, δεν υπάρχουν κλινικά συμπτώματα.
• κλινική μαστιτιδα: υπάρχουν εμφανή εξωτερικά συμπτώματα στον μαστό και αποτελεί την πιο επώδυνη περίπτωση. Διακρίνεται σε:

1. οξεία μαστίτιδα: διογκώνεται ο μαστός και πονάει
2. υποξεία μαστίτιδα: δεν έχει εξωτερικά συμπτώματα αλλά εμφανίζονται θρόμβοι στο γάλα
3. χρόνια μαστίτιδα: μη θεραπεύσιμη περίπτωση, ο μαστός είναι πιθανό να ατροφήσει.

Τα αίτια της μαστίτιδας συνήθως οφείλονται σε πολλούς παράγοντες με κυριότερους τους παρακάτω:

• συνθήκες περιβάλλοντος: συνθήκες υγιεινής κατά τον σταυλισμό και το κλίμα
• είδος του ζώου: προσβάλλονται κυρίως ζώα υψηλής παραγωγής, μεγάλης ηλικίας, αγελάδες με μεγάλες θηλές ή μεγάλο μαστό και όταν η αγελάδα βρίσκεται στην αρχή της γαλακτοπαραγωγικής περιόδου
• είδος παθογόνου που προσβάλλει το ζώο: τα συχνότερα και σοβαρότερα παθογόνα είναι το Escherichia coli, Corynebacterium pyogenes, οι σταφυλόκοκκοι και οι στρεπτόκοκκοι.

Αποτελεί ίσως την πιο σοβαρή ασθένεια των αγελάδων σε σχέση με τις οικονομικές απώλειες που υπολογίζεται ότι επιφέρουν. Επίσης οι μικροοργανισμοί που προκαλούν τη νόσο προσβάλλουν και τον άνθρωπο, συνεπώς είναι απαραίτητο να γίνεται παστερίωση πριν την κατανάλωση του γάλακτος. Ωστόσο πολλές τοξίνες των μικροοργανισμών αυτών είναι θερμοανθεκτικές με αποτέλεσμα μετά την παστερίωση να επιβιώνουν και να υποβαθμίζουν τη θρεπτική αξία του γάλακτος.

6. Βρουκέλλωση

Η βρουκέλλωση είναι νόσος του γεννητικού συστήματος που οφείλεται στο βακτήριο  Brucella abortus. Το βακτήριο μπορεί να προσβάλει και άλλα όργανα όπως οι μαστοί και οι αρθρώσεις και έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των αποβολών και τη στειρότητα. 

Το παθογόνο εισέρχεται κυρίως από τέσσερις εισόδους:

• Στόμα: μέσω της κατανάλωσης μολυσμένης τροφής και νερού όταν έρθουν σε επαφή με τα εκκρίματα του γεννητικού συστήματος μολυσμένων ζώων. Πολλές φορές μπορεί και άλλα ζώα όπως πουλιά, σκυλιά και τρωκτικά να μεταφέρουν μολύσματα από την μια εκτροφή στην άλλη.
• Γεννητικά όργανα: όταν το σπέρμα είναι μολυσμένο με το βακτήριο
• Μάτια: όταν έρθει σε επαφή το μάτι με μολυσμένο υλικό
• Δέρμα: μέσω ανοικτών πληγών που έρχονται σε επαφή με απεκκρίματα μολυσμένων ζώων.

Και οι μόσχοι μπορεί να μολυνθούν από το βακτήριο ήδη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όσο και από μολυσμένο πρωτόγαλα κατά τον θηλασμό. Τυπικό σύμπτωμα της ασθένειας είναι η αποβολή μόνο κατά τον πρώτο τοκετό. Παρ’ ότι στους επόμενους τοκετούς δεν πραγματοποιείται αποβολή, κατά βάση τα νεογνά είναι ήδη μολυσμένα και γεννιούνται πρόωρα. Άλλα συμπτώματα της ασθένειας είναι η στειρότητα, η ενδομητρίωση, η ορχίτιδα και η αρθρίτιδα. Η βρουκέλλωση των βοοειδών μεταδίδεται και στον άνθρωπο μέσω της τροφής (γάλα και κρέας μολυσμένων ζώων). 

Τα μέτρα προστασίας κατά της βρουκέλλωσης είναι:

• σφαγή των μολυσμένων ζώων σε εγκεκριμένα σφαγεία
• αποφυγή επαφής της μολυσμένης εκτροφής με κάποια υγιή εκτροφή 
• απολύμανση των εργαλείων και των σταβλικών εγκαταστάσεων 
• καταστροφή μολυσμένων απεκκρίσεων και της στρωμνής
• συχνός έλεγχος των ευαίσθητων ειδών
• συγκέντρωση του γάλακτος που προέρχεται από μολυσμένες εκτροφές σε ειδικά δοχεία, υποβολή σε θερμική επεξεργασία και χρήση του στη διατροφή των ζώων

7. Πανώλη

Κύρια συμπτώματα της νόσου είναι ο υψηλός πυρετός (έως 42oC), η ανορεξία, δυσκολία στην αναπνοή, έντονη δακρύρροια και μείωση ροής του σάλιου. Τα συμπτώματα της πανώλης στα βοοειδή διαρκούν περίπου 2 με 3 ημέρες. Μετά το πέρας των 3 ημερών ξεκινούν τα γαστρεντερικά συμπτώματα με αιμορραγική διάρροια, με αποτέλεσμα την αφυδάτωση του ζώου. Ο θάνατος του ζώου είναι αναπόφευκτος και επέρχεται έπειτα από 8 με 12 ημέρες.

8. Αφθώδης Πυρετός, FMD

Προκαλείται από μια ιογενή ασθένεια της οικογένειας Picornaviridae και είναι ικανή να προσβάλει χοίρους, αιγοπρόβατα και βοοειδή. Η ασθένεια του αφθώδη πυρετού είναι άκρως μεταδοτική και άκρως μολυσματική (αρκεί ένα σωματίδιο για να υπάρξει μόλυνση).  Ο κτηνοτρόφος οφείλει να ενημερώσει τις τοπικές αρχές με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων (Νόμος 4235/2014 ΦΕΚ Α32, ΒΔ 26/3/1936 ΦΕΚ Α174, ΠΔ133/1992 ΦΕΚ Α66). Ο γρήγορος εντοπισμός της ασθένειας θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην έγκαιρη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή της. 

Στα βοοειδή τα συμπτώματα που παρατηρούνται είναι: κατάπτωση, μειωμένη όρεξη, πυρετός και μείωση της παραγωγής γάλακτος. Επίσης παρατηρούνται συμπτώματα στοματίτιδας με έκκριση σάλιου και έντονο τρίξιμο των δοντιών λόγω του πόνου που νιώθει το ζώο από τα έλκη στη στοματική κοιλότητα, τα άκρα του και στις θηλές των μαστών. Τέλος μπορεί να επέλθει θάνατος από μυοκαρδίτιδα, ενώ οι έγκυες αγελάδες που έχουν προσβληθεί από τον ιο μπορεί να αποβάλουν. 

Ο ιός μπορεί να εισέλθει στον οργανισμό:

• Διαμέσου πληγών οπουδήποτε στο σώμα του ζώου. Οι πληγές μπορούν να δημιουργηθούν για διάφορους λόγους όπως από σκληρές ζωοτροφές, από τραυματισμούς στα άκρα του ζώου, από τη χρήση αρμεκτικών μηχανών κλπ..
• Κατά την τεχνητή γονιμοποίηση.
• Διαμέσου χρήσης μη απολυμασμένου ιατρικού εξοπλισμού (μη ασφαλή εμβόλια, μολυσμένες βελόνες και φάρμακα, κτηνιατρικά εργαλεία κλπ.).

Η μετάδοση του ιού στα ζώα προκαλείται:

• Άμεσα με την επαφή με νοσσούντα ζώα ή ζώα φορείς.
• Έμμεσα μέσω του εξοπλισμού ή και του ανθρώπου που μπορεί να φέρει τον ιό στα υποδήματα και στα ρούχα του.
• Μέσω προϊόντων ζωικής προέλευσης όπως γάλα, κρέας.
• Μέσω ακατάλληλων ζωοτροφών. 
• Μέσω του αέρα. Ο ιός μπορεί να μεταφερθεί σε μεγάλες αποστάσεις μέσω του αέρα (60 χλμ πάνω από τη στεριά και 300 χλμ πάνω από την θάλασσα).
• Μέσω του ανθρώπου ο οποίος μπορεί να μεταφέρει τον ιό στην αναπνευστική οδό για χρονικό διάστημα μέχρι και 48 ώρες. Για τον λόγο αυτό ακολουθείται η κοινή πρακτική εισαγωγής του ατόμου σε καραντίνα για διάστημα 5-7 ημέρες, μετά την επαφή του με τον ιό. Στην περίπτωση που παρατηρείται έντονα το πρόβλημα από τη συγκεκριμένη ασθένεια σε μια περιοχή ή μια περίοδο, τότε το χρονικό διάστημα που θα χρειαστεί να καθίσει το άτομο σε καραντίνα μπορεί να μειωθεί μετά από μπάνιο, λούσιμο, αλλαγή ρούχων και υποδημάτων.

Ο ιός, από τη στιγμή που θα μολύνει το ζώο χρειάζεται από 2 - 14 ημέρες χρονικό διάστημα για την επώασή του, συνήθως όμως χρειάζεται 6 ημέρες. Τα συμπτώματα του αφθώδη πυρετού είναι ο υψηλός πυρετός και η εμφάνιση φυσαλίδων στο ρύγχος και τα άκρα του ζώου. Η πιθανότητα μετάδοσης του ιού ανέρχεται στο 100% ενώ όσον αφορά τα ποσοστά θνησιμότητας, τα νεαρά ζώα έχουν υψηλά ποσοστά θνησιμότητας (20% πιθανότητα θανάτου) σε σχέση με τα ενήλικα ζώα τα οποία συνήθως επιβιώνουν (1-5% πιθανότητα θανάτου). Ο αφθώδης πυρετός είναι μια πολύ επώδυνη κατάσταση για τα ζώα και για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ακινητοποίηση του ζώου πριν την εξέταση.

Σε περίπτωση υποψίας ή και επιβεβαίωσης της εμφάνισης της ασθένειας οι κτηνίατροι των τοπικών κτηνιατρικών αρχών πριν την μετάβασή τους στην εκμετάλλευση θα πρέπει να επικοινωνούν µε το Τμήμα Λοιμωδών και Παρασιτικών Νοσημάτων της Δ/νσης Υγείας των Ζώων και τη Διεύθυνση Κτηνιατρικού Κέντρου Αθηνών, Τµήµα Μοριακής Διαγνωστικής, Αφθώδη Πυρετού, Ιολογικών, Ρικετσιακών και Εξωτικών Νοσηµάτων, Εργαστήριο Αφθώδη, ώστε να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα για τη διαδικασία της δειγματοληψίας και της αποστολής των δειγμάτων.

Κάποια από τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν είναι:

• Η περίφραξη των εγκαταστάσεων για την αποτροπή εισόδου και εξόδου ζώων.
• Η κατασκευή απολυµαντικής τάφρου στην είσοδο-έξοδο των εγκαταστάσεων.
• Ο τακτικός και επιμελής καθαρισμός των εγκαταστάσεων.
• Η εφαρμογή προγράμματος απεντόµωσης - μυοκτονίας στις εγκαταστάσεις.
• Ο περιορισμός του αριθμού των αυτοκινήτων και των μηχανημάτων που εισέρχονται στις εγκαταστάσεις στα απολύτως απαραίτητα, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή σε αυτά που έχουν μπει και σε άλλες κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις.
• Ο επιμελής καθαρισµός και απολύµανση των οχηµάτων πριν αυτά εισέλθουν ή εξέλθουν από τις εγκαταστάσεις.
• Οι επισκέψεις από ανθρώπους και ειδικά από εκείνους οι οποίοι έρχονται σε επαφή και με άλλα κτηνοτροφικά ζώα, θα πρέπει να περιορίζονται στις απαραίτητες και όταν αυτές πραγματοποιούνται, πρώτα να απολυμαίνονται τα ρούχα και τα υποδήματά τους.
• Θα πρέπει να ελέγχεται η προέλευση των ζωοτροφών, των μηχανημάτων και των συσκευών που αξιοποιούνται στην εκμετάλλευση.
• Ο κτηνοτρόφος θα πρέπει να φροντίζει ώστε να υπάρχει κατάλληλα διαμορφωμένος χώρος για την απομόνωση των νεοεισαχθέντων στην εκμετάλλευση και των ασθενών ζώων. 
• Η αγορά ζώων να πληρεί όλες τις νόμιμες διαδικασίες. Θα πρέπει να ενημερώνονται οι κτηνιατρικές αρχές, να γίνεται ταυτοποίηση των ζώων. Ενημέρωση µε ενώτια ή ηλεκτρονικούς βόλους και να υπάρχουν όλα τα απαραίτητα επίσηµα έγγραφα (υγειονοµικά πιστοποιητικά)
• Να πραγματοποιούνται έλεγχοι σε καθημερινή βάση για τον εντοπισμό συμπτωμάτων της ασθένειας
• Θα πρέπει να αποφεύγεται η προμήθεια μεταχειρισμένου εξοπλισμού από άλλες εκμεταλλεύσεις ειδικά όταν προέρχονται από κάπου, όπου η ασθένεια ενδημεί. 

Η ασθένεια του αφθώδη πυρετού προκαλεί έμμεση ζημία στον κτηνοτρόφο μέσω της μείωσης της παραγωγής, της αύξησης των ποσοστών θνησιμότητας, και μέσω της αύξησης του κόστους λόγω του υψηλού κόστους εφαρμογής μεθόδων αντιμετώπισης της ασθένειας.