Το φυτό ζαμιοκούλκας (Zamioculcas zamiifolia) ή γνωστό και ως ZZ plant είναι ένα από τα πιο δημοφιλή και ανθεκτικά φυτά εσωτερικού χώρου. Έχουμε συνηθίσει να το μπερδεύουμε ονομαστικά με το φυτό ζάμια (Zamia furfuracea). Είναι ενδημικό φυτό της Αφρικής άρα χρειάζεται ξηρό περιβάλλον για να αναπτυχθεί, γεγονός που συνέβαλε στο να ενταχθεί ως αγαπημένο φυτό εσωτερικού χώρου πριν από μερικές δεκαετίες στην Ευρώπη. Ολλανδικά φυτώρια που βρίσκονται στη Νότια Αφρική είδαν τις δυνατότητες πολλαπλασιασμού του φυτού και έκτοτε άρχισαν να το διανέμουν σε όλο τον κόσμο, οπότε και, ο ζαμιοκούλκας έχει μπει σε πολλά σπίτια και γραφεία παγκοσμίως.
Ο ζαμιοκούλκας ονομάζεται επίσης πετράδια Ζανζιβάρης λόγω του πεντακάθαρου, κηρώδους, σκούρου πράσινου φυλλώματος τα οποία μοιάζουν με τεχνητά. Είναι πολυετές φυτό, με χαμηλές απαιτήσεις φροντίδας και φέρει ιδιότητες καθαρισμού του αέρα. Στο project της NASA, με τίτλο Clean Air Study (1989), οι ερευνητές βρήκαν ότι έχει την ικανότητα να απομακρύνει άφθονες ποσότητες τοξινών όπως το ξυλόλιο, το τολουόλιο, το μονοξείδιο του άνθρακα και το βενζόλιο από τον αέρα.
Το φυτό ζάμια με το οποίο τον μπερδεύουμε, είναι πολύ διαφορετικό από τον ζαμιοκούλκα
Είναι ένα πολυετές παχύφυτο, με λαμπερά, πλατιά, ωοειδή, σκούρα πράσινα φύλλα, με λεπτούς και παχείς μίσχους. Αναπτύσσει γρήγορα πολλούς βλαστούς και συχνά δημιουργεί και άνθη. Το φυτό ανήκει στην οικογένεια Araceae, όπως το ανθούριο και το σπαθίφυλλο, και μπορεί να φτάνει σε ύψος έως 60-80 εκατοστά.
Το φυτό ανθίζει από τα μέσα του καλοκαιριού έως τις αρχές του φθινοπώρου, αλλά τα άνθη του είναι αρκετά μικρά και όχι ιδιαίτερα ελκυστικά, καθιστώντας το ZZ κυρίως φυτό με καλλωπιστική αξία λόγω του εντυπωσιακού του φυλλώματος.
Το άνθος του ζαμιοκούλκα
Η ποικιλία raven επιλέγεται για το εντυπωσιακό σκούρο μωβ-βυσσινί φύλλωμά της που κατά την ανάπτυξή της ξεκινά από σκούρο πράσινο χρώμα και καταλήγει σε μαύρο. Για τη διατήρηση του μαύρου φυλλώματος δεν είναι αναγκαία η τοποθέτησή του σε θέση με φως. Zamioculcas zamiifolia «Lucky Variegated»: χαρακτηρίζεται από πράσινο φύλλωμα που είναι διαφοροποιημένο με λευκό και κίτρινο. Η ποικιλομορφία εξασθενεί εάν δεν δοθεί επαρκής φωτισμός.
Zamioculcas zamiifolia «Zamicro»
Μια νάνος εκδοχή του φυτού zz με μικρότερους μίσχους και μικρότερα φύλλα, με αναλογίες αντίστοιχες με τις κανονικές, ψηλότερες ποικιλίες .Είναι ιδανικό για διαμερίσματα και για διακόσμηση μικρότερων γραφείων.
Δεν είναι ανθεκτικός σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, επομένως οι μέσες θερμοκρασίες ενός σπιτιού είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξή της. Ειδικότερα, οι ιδανικές θερμοκρασίες καλλιέργειας είναι 15-24 °C. Η θερμοκρασία περιβάλλοντος συνιστάται να μην είναι χαμηλότερη από τους 8°C. Γενικότερα θέλει σταθερές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του έτους. Ως προς την υγρασία δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις, καθώς είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στην ξηρασία. Ωστόσο αν θέλετε να δημιουργήσετε τα επίπεδα υγρασίας που θα είχε στο φυσικό του κλίμα, στοχεύεστε σε υγρασία 40-50%. Τα επίπεδα υγρασίας μπορούν να αυξηθούν τοποθετώντας τα φυτά μαζί ή προσθέτοντας έναν υγραντήρα ή έναν δίσκο με βότσαλα.
Ο ζαμιοκούλκας δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις ως προς τον φωτισμό. Μπορεί να αναπτυχθεί σε συνθήκες μέτριου έως έντονου φωτισμού και ανέχεται την μερική σκιά. Όταν τοποθετείτε τη ζάμια στο σπίτι σας, προτιμήστε ένα σημείο με έμμεσο φως σε ένα δωμάτιο με νότιο προσανατολισμό. Αρκεί η έκθεσή της στο φως τουλάχιστον για 6 ώρες την ημέρα και μπορεί να ανεχθεί έως και 12 ώρες τους θερμότερους μήνες.Τα κηρώδη, λεία φύλλα του αντανακλούν το φως του ήλιου και φωτίζουν τα δωμάτια. Αποφύγετε το άμεσο ηλιακό φως καθώς αυτό μπορεί να καψαλίσει τα φύλλα των φυτών.
Η καλλιεργητική περίοδος για τη ζάμια στα περισσότερα κλίματα είναι από τις αρχές της άνοιξης έως τα μέσα του φθινοπώρου. Αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες φωτισμού, επομένως μπορείτε να παρατείνετε την καλλιεργητική περίοδο χρησιμοποιώντας φώτα που συμβάλλουν στην καλύτερη ανάπτυξή τους.
Χρησιμοποιείται φυτόχωμα για φυτά εσωτερικού χώρου με αρκετό περλίτη και ελαφρόπετρα. Η σύσταση του φυτοχώματος είναι σημαντική καθώς καθορίζει την ποσότητα νερού που συγκρατείται και του αέρα που είναι διαθέσιμα στις ρίζες. Έτσι επιτυγχάνεται η ομαλή ανάπτυξη του φυτού και εξασφαλίζεται ο καλύτερος αερισμός και η αποστράγγιση του ριζικού συστήματός του.
Ο ζαμιοκούλκας είναι ιδιαίτερα ανθεκτικός στην ξηρασία. Χάρη στα παχιά του ριζώματα και στην ικανότητά της να αποθηκεύει αρκετή ποσότητα νερού στα φύλλα, δεν απαιτεί συχνό πότισμα. Μόλις το έδαφος στεγνώσει εντελώς χρειάζεται μέτριο πότισμα, συνήθως μία φορά τον μήνα ανάλογα με τις συνθήκες ανάπτυξης του φυτού. Η υπερβολική υγρασία μπορεί να προκαλέσει σάπισμα και κιτρίνισμα στο φύλλωμά του. Εάν ξεχάσετε ένα, ακόμη και τρία ποτίσματα θα συνεχίσει να ευδοκιμεί. Προτιμήστε να ποτίζετε συχνότερα σε πιο έντονο φως και λιγότερο συχνά σε χαμηλότερο φως.
Ο ζαμιοκούλκας περιέχει ασυνήθιστα υψηλή περιεκτικότητα σε νερό στα φύλλα (91%) και έχει ατομική μακροζωία τουλάχιστον έξι μήνες, ο οποίος είναι ο λόγος που μπορεί να επιβιώσει εξαιρετικά καλά κάτω από εσωτερικά επίπεδα χαμηλού φωτισμού για τέσσερις μήνες χωρίς νερό.
Τα σημάδια ότι διψάει περιλαμβάνουν μάρανση, ζαρωμένα φύλλα και ξηρό μείγμα γλάστρας, ενώ το υγρό μείγμα ή τα κιτρινισμένα φύλλα υποδηλώνουν υπερβολικό πότισμα και σήψη των ριζών
Οι ρίζες του ζαμιοκούλκα έχουν τη δυνατότηα να συγκρατούν υγρασία
Λίπανση εφαρμόζεται με βάση τις ανάγκες που δείχνει ότι έχει το φυτό. Δεν θέλει συχνές λιπάνσεις γιατί τότε θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιθυμητά, θα στρεσαριστεί αρκετά και τα φύλλα θα αρχίσουν να χάνουν το χρώμα τους. Χρησιμοποιείται ισορροπημένο λίπασμα για φυτά εσωτερικού χώρου (20-20-20), αραιωμένο με νερό και εφαρμόζεται όπως το νερό ποτίσματος ανά τρεις μήνες. Ωστόσο, επειδή κάθε φυτό είναι μοναδικό, εάν δείτε ότι δεν καλύπτονται οι ανάγκες του με την αραιή λίπανση και τα φύλλα του αρχίζουν να είναι πιο καχεκτικά, μπορείτε να κάνετε πιο συχνές εφαρμογές.
Το κλάδεμα δεν είναι απαραίτητο. Όταν τα κλαδιά έχουν ανεξέλεγκτη ανάπτυξη μπορείτε να τα αφαιρέσετε. Απαιτείται μόνο αφαίρεση των ξερών και μαραμένων φύλλων, των σαπισμένων βλαστών από τη βάση και καλό καθαρισμό των φύλλων από τη σκόνη με ένα υγρό πανί. Να έχετε υπόψη ότι όσοι βλαστοί κοπούν δεν θα βλαστήσουν ξανά. Συνεπώς η επιλογή κατά την αφαίρεση θα πρέπει να γίνεται με προσοχή. Χρησιμοποιείστε πάντα αποστειρωμένα εργαλεία κατά το κλάδεμα για την προστασία του φυτού από ασθένειες.
Η δημιουργία νέων φυτών γίνεται με πολλαπλασιασμό. Η ζάμια πολλαπλασιάζεται με δύο βασικούς τρόπους μέσω διαίρεσης της ρίζας και με μοσχεύματα στελεχών. Ο πολλαπλασιασμός με διαίρεση ριζών είναι ο πιο απλός τρόπος για τη δημιουργία περισσότερων φυτών. Ο πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα στελέχους είναι χρονοβόρος, καθώς μπορεί να χρειαστεί 6-9 μήνες πριν αρχίσουν να αναπτύσσονται οι ρίζες.
Η μεταφύτευση δηλαδή η μεταφορά του φυτού από μία γλάστρα σε μία άλλη, χρειάζεται όταν το φυτό αναπτυχθεί αρκετά, οπότε και η ρίζα του δεν έχει πλέον άλλο χώρο. Αν δούμε ότι τα ριζώματα πιέζονται κάτω από το χώμα στην άκρη της γλάστρας, τότε είναι η κατάλληλη στιγμή για μεταφύτευση, μιας και είναι πιο πιθανό να αρχίσει να εμφανίζει σημάδια στρες.
Οι πιο κοινοί εχθροί που προσβάλλουν τον ζαμιοκούλκα είναι οι εξής:
Το μάσημα ή η κατάποση οποιουδήποτε μέρους αυτών των φυτών θέτει τους ανθρώπους και τα ζώα σε κίνδυνο να αναπτύξουν σοβαρή αλλεργική αντίδραση που οδηγεί σε πρήξιμο στη στοματική κοιλότητα και στον οισοφάγο. Το φυτό περιέχει σαπωνίνες ως φυσικά εντομοκτόνα και μυκητοκτόνα. Αυτές οι σαπωνίνες είναι τοξικές για τους ζώντες οργανισμούς και προκαλούν γαστρεντερικές αντιδράσεις όπως έμετο ή διάρροια σε ανθρώπους και ζώα όταν καταποθούν. Επιπλέον, οι χυμοί του φυτού προκαλούν δερματίτιδα, μια μορφή δερματικού εξανθήματος ή ερεθισμού.
Τα κίτρινα φύλλα οφείλονται συχνότερα σε υπερβολικό πότισμα. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται στα χαμηλότερα και μεγαλύτερα φύλλα και μπορεί να συνοδεύεται από καφέ αποχρωματισμούς στις άκρες των φύλλων, μειωμένη ανάπτυξη, καχεκτικούς μίσχους και ζαρωμένα φύλλα. Το κιτρίνισμα των φύλλων μπορεί επίσης να οφείλεται στο υπερβολικό ηλιακό φως, στα παράσιτα, στην κακή αποστράγγιση της γλάστρας ή στις χαμηλές θερμοκρασίες.
Κιτρινισμένα φύλλα ζαμιοκούλκα από υπερβολική υγρασία
Εάν το φυτό δεν αναπτύσσει νέα φύλλα, οφείλεται συνήθως στο ανεπαρκές φως, στην υπερβολική λίπανση, στις χαμηλές θερμοκρασίες ή οποιαδήποτε άλλα στρεσογόνα αίτια. Παραδείγματος χάρη όταν το φυτό έχει πολλά χρόνια να μεταφυτευτεί σε άλλη γλάστρα και οι ρίζες έχουν μεγαλώσει, τότε μπορεί να μην υπάρχει άλλος χώρος για ανάπτυξη.
Οι άκρες των φύλλων είναι εκείνες που εμφανίζουν τα πρώτα συμπτώματα έλλειψης νερού, με αποτέλεσμα να πεθαίνουν και να γίνονται καφέ. Η αδυναμία παροχής αρκετού νερού ή το υπερβολικό πότισμα είναι επίσης αιτίες. Τέλος, μπορεί να το προκαλέσουν η υπερβολική χαμηλή υγρασία, τα ζεστά ή κρύα ρεύματα από συσκευές θέρμανσης ή ψύξης και το υπερβολικό φως.
Εάν το φύλλωμα είναι πολύ λεπτό και ακανόνιστο ή δεν σκουραίνει το χρώμα με την πάροδο του χρόνου, η πιθανότερη αιτία είναι η έλλειψη θρεπτικών στοιχείων. Συνεπώς θα πρέπει να λιπαίνετε το φυτό.
Το υπερβολικό πότισμα οδηγεί σε μαλακούς μίσχους που σαπίζουν καθώς δεν μπορούν να υποστηρίξουν το βάρος του υπόλοιπου στελέχους, με αποτέλεσμα να προκαλεί πτώση των μίσχων. Επίσης, μπορεί να συμβεί σε ένα φυτό που αναπτύσσεται σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, όπου τα στελέχη τείνουν να γίνονται πιο λεπτά και αδύναμα. Η λανθασμένη θέση της ζάμιας σε σχέση με τη πηγή φωτός κάνει τους μίσχους να πέφτουν.
