Το ωίδιο της αμπέλου, γνωστό και ως θειαφασθένεια ή στάχτωμα, προκαλείται από τον μύκητα Unicola necator και μαζί με τον περονόσπορο της αμπέλου αποτελούν τις δύο σημαντικότερες μυκητολογικές ασθένειες που προσβάλλουν τους αμπελώνες σε ολόκληρη τη χώρα. Οι πρώτες μολύνσεις από το παθογόνο γίνονται κυρίως από τα υφιστάμενα μολύσματα στους μολυσμένους οφθαλμούς των πρέμνων. Το ωίδιο προσβάλλει όλους τους πράσινους, τρυφερούς ιστούς των αμπελιών κατά την περίοδο της άνοιξης. Οι τρυφεροί βλαστοί είναι οι πιο ευπαθείς στην ασθένεια.
Συνθήκες ανάπτυξης του ωιδίου στους αμπελώνες
Θερμοκρασίες μεταξύ 6 και 32°C ευνοούν την εκδήλωση προσβολών από ωίδιο, με τις ιδανικές θερμοκρασίες προσβολής να κυμαίνονται μεταξύ 21 - 30°C. Η σχετική υγρασία περιβάλλοντος φαίνεται να μην έχει καθοριστικό ρόλο στην πιθανότητα μόλυνσης των αμπελιών από την ασθένεια, καθώς προσβολές μπορούν να υπάρξουν ακόμα και σε συνθήκες χαμηλής σχετικής υγρασίας (25%).
Όταν επικρατούν συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών και υγρασίας ευνοείται ιδιαίτερα η εκδήλωση προσβολών από ωίδιο. Οι παραγωγοί θα πρέπει να παρακολουθούν στενά τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες, καθώς και τις γεωργικές προειδοποιήσεις ώστε να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη μείωση της δριμύτητας των προσβολών από την ασθένεια.
Συμπτώματα του ωιδίου στους αμπελώνες
Το πιο κοινό σύμπτωμα προσβολής από ωίδιο στο αμπέλι εντοπίζεται στα φύλλα, στα οποία εμφανίζονται ελαιώδεις κηλίδες, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση προσβολής από περονόσπορο. Η διαφορά τους είναι πως σε προσβολές από ωίδιο, οι κηλίδες είναι περισσότερο κυκλικες και έχουν ασαφές περιθώριο, ενώ το χρώμα τους είναι περισσότερο θαμπό. Στα σημεία που υπάρχουν προσβολές από ωίδιο παρατηρούνται οι χαρακτηριστικές, λευκού χρώματος, εξανθίσεις του μύκητα τόσο στην κάτω, όσο και στην πάνω επιφάνεια τους. Επιπλέον, τα προσβεβλημένα φύλλα εμφανίζουν κυματοειδείς παραμορφώσεις.
Σε περίπτωση προσβολής πριν το στάδιο της άνθισης παρατηρείται ανθόρροια. Τα συμπτώματα που παρατηρούνται στις ράγες των σταφυλιών που προσβάλλονται από ωίδιο διαφέρουν ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης στο οποίο βρίσκονται. Έτσι, όταν υπάρξουν προσβολές κατά τα πρώτα στάδια μετά την καρπόδεση, οι ράγες ξεραίνονται και πέφτουν, ενώ σε μετέπειτα στάδια, σταματούν να αναπτύσσονται και σχίζονται στο σημείο της προσβολής. Από τα σκισίματα μπορεί να προκύψουν δευτερογενείς προσβολές από άλλες ασθένειες. Σε περίπτωση που τα σταφύλια προσβληθούν μετά το στάδιο του περκασμού, τότε δε σχίζονται, αλλά εμφανίζουν μεταχρωματισμούς με χαρακτηριστικό ριζοειδές μοτίβο οι οποίοι οδηγούν σε ποιοτική υποβάθμιση των καρπών.
Προσβολή σταφυλιών από ωίδιο
Τέλος, πολύ συχνό φαινόμενο αποτελεί και η προσβολή των κληματίδων στις οποίες πρώτα εμφανίζονται οι χαρακτηριστικές εξανθίσεις του μύκητα, ενώ σε μετέπειτα στάδια εξελίσσονται σε ερυθροκάστανου χρώματος κηλίδες. Με βάση αυτές τις κηλίδες μπορεί να γίνει και ο διαχωρισμός των υγιών από τις προσβεβλημένες κληματίδες.
Μέθοδοι διαχείρισης και αντιμετώπισης του ωιδίου
Για τη διαχείριση και την αντιμετώπιση της ασθένειας στη χώρα μας από τους αμπελουργούς, εφαρμόζεται πρόγραμμα προληπτικών ψεκασμών με κατάλληλα, εγκεκριμένα μυκητοκτόνα σκευάσματα και κυρίως ψεκασμοί με βρέξιμο θειάφι. Όταν επικρατούν θερμοκρασίες ανώ των 30 °C η χρήση του θα πρέπει να αποφεύγεται καθώς υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης φυτοτοξικότητας.
Σε περιοχές που η ασθένεια είναι ενδημική συστήνεται οι ψεκασμοί να ξεκινούν από το στάδιο των πρώτων φύλλων. Στις οινοποιήσιμες ποικιλίες πραγματοποιούνται ψεκασμοί στα πιο ευαίσθητα στάδια που υπάρχει και μεγαλύτερος κίνδυνος προσβολής. Αυτά είναι το στάδιο του μούρου, της άνθισης, της καρπόδεσης και τα πρώτα στάδια ανάπτυξης των σταφυλιών. Στις επιτραπέζιες ποικιλίες οι ψεκασμοί συνεχίζονται και μετά το στάδιο του περκασμού για καλύτερη προστασία από ποιοτική υποβάθμιση.
Παρ' όλα αυτά, πρώτο μέλημα των παραγωγών θα πρέπει να είναι η εφαρμογή καλλιεργητικών πρακτικών που θα βοηθήσουν στην αύξηση της κυκλοφορίας του αέρα, τον καλύτερο φωτισμό της κόμης, καθώς και την αφαίρεση και καταστροφή των έντονα προσβεβλημένων ιστών. Κάποιες από τις πρακτικές που μπορούν να αξιοποιηθούν γι’ αυτό το σκοπό είναι:
- το κλάδεμα,
- η αποφύλλωση
- το βλαστολόγημα
- ο περιορισμός της αζωτούχου λίπανσης
Οι παραπάνω πρακτικές θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στο μετριασμό της έντασης του προβλήματος από προσβολές από ωίδιο στον αμπελώνα και θα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των υπόλοιπων εφαρμογών, όπως των ψεκασμών με τη χρήση ηλεκτροστατικών ψεκαστήρων. Επιπλέον, θα πρέπει να εκτελούνται συχνές επισκέψεις στον αγρό με στόχο την επιθεώρησή του για τον έγκαιρο εντοπισμό συμπτωμάτων της ασθένειας. Ενδεικτικά, συστήνεται να πραγματοποιούνται τουλάχιστον δύο επιθεωρήσεις την εβδομάδα για τον έγκαιρο εντοπισμό συμπτωμάτων προσβολής από ωίδιο.
