Στη μελισσοκομία, η αποτελεσματική διαχείριση των μελισσιών κατά την περίοδο της άνοιξης είναι η καλύτερη μέθοδος για την επίτευξη υψηλής παραγωγής μελιού και άλλων μελισσοκομικών προϊόντων. Οι μέλισσες έχουν έμφυτη την τάση για συσσώρευση μελιού και οι μελισσοκόμοι θα πρέπει να εκμεταλλεύονται αυτή την τάση για την αύξηση της παραγωγικότητας του μελισσιού. Αυτό πραγματοποιείται μέσω παροχής από το μελισσοκόμο των απαραίτητων μέσων που θα συμβάλλουν στη διευκόλυνση της συλλογής των πρώτων υλών από τις μέλισσες, στην παραγωγή μελιού και στην αποθήκευσή του.
Παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγικότητα του μελισσιού
Η σωστή διαχείριση των παραγόντων που επηρεάζουν τη παραγωγικότητα του μελισσιού θα βοηθήσει στη μεγιστοποίησή της. Τέτοιοι παράγοντες σχετίζονται με:
- Τον υφιστάμενο χώρο στην κυψέλη
- Tη σμηνουργία των μελισσών
- Tον πληθυσμό της κυψέλης
- Tην επάρκεια τροφής
- Tην εμπειρία του μελισσοκόμου
- Tην ύπαρξη ή όχι εχθρών, ασθενειών και παρασίτων
Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν μπορεί επίσης να επηρεάσουν την παραγωγή μελιού, ωστόσο δεν είναι υπό τον έλεγχο του μελισσοκόμου και το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να μετριάσει τις αρνητικές επιδράσεις που έχουν στο μελίσσι.
Χρειάζεται διάστημα περίπου 6 εβδομάδων ώστε μια μέλισσα να περάσει από το στάδιο του γόνου μέχρι να φτάσει στο στάδιο της ενήλικης συλλέκτριας. Με το σωστό προγραμματισμό, ο μελισσοκόμος μπορεί να εξασφαλίσει πως θα έχει υψηλό πληθυσμό συλλεκτριών μελισσών κατά την περίοδο έντονης ανθοφορίας. Η δημιουργία μεγάλων αποικιών με μεγάλους πληθυσμούς μελισσών αυξάνει και την ικανότητα συλλογής πρώτων υλών όπως της γύρης για την παραγωγή μελιού από την κυψέλη. Οι πληθυσμοί του μελισσιού θα πρέπει να προετοιμάζονται πριν την περίοδο ανθοφορίας και όχι κατά τη διάρκειά της.
Επιθεώρηση κυψέλης
Παροχή τροφής στα μελίσσια
Η παροχή τροφής όπως είναι το νέκταρ και τα υποκατάστατα γύρης κατά την περίοδο από τα τέλη χειμώνα έως και τις αρχές της άνοιξης θα κάνει τις εργάτριες μέλισσες να ταΐζουν περισσότερο τη βασίλισσα η οποία με τη σειρά της θα γεννάει μεγαλύτερο αριθμό αυγών. Η ανάμειξη κρυσταλλικής ζάχαρης με νερό σε αναλογία 1:1 μπορεί να αντικαταστήσει το νέκταρ, ενώ υποκατάστατα γύρης πωλούνται έτοιμα στην αγορά σε μορφή πίτας. Εκτός από επαρκή τροφή, θα πρέπει να γίνονται έλεγχοι για την ύπαρξη επαρκούς ποσότητας νερού κοντά στην κυψέλη καθώς, εκτός από την κατανάλωσή του, οι μέλισσες αξιοποιούν το νερό και για άλλες εργασίες στο μελίσσι όπως είναι η ψύξη του κατά τις θερμές περιόδους. Τέλος, θα πρέπει συμπληρωματικά να προσθέσετε πρωτεΐνη στο πρόγραμμα διατροφής των μελισσών για αυξημένο πληθυσμό γόνου.
Τοποθέτηση μελισσιών κοντά σε μελισσοκομικά φυτά
Τοποθέτηση μελισσιών κοντά σε μελισσοκομικά φυτά
Κατά τις περιόδους έντονης ανθοφορίας θα πρέπει να σταματάει το “τάισμα” των μελισσών καθώς οι ίδιες οι μέλισσες συλλέγουν την τροφή τους μόνες τους. Η τοποθεσία εγκατάστασης των μελισσιών θα πρέπει να γίνεται πάντα με κύριο γνώμονα την ανάγκη των μελισσών για συλλογή τροφής. Τα μελίσσια θα πρέπει να τοποθετούνται κοντά σε ανθοφόρους θάμνους, φαρμακευτικά φυτά (π.χ. δεντρολίβανο, θυμάρι, ρίγανη, λεβάντα κλπ) και άλλα μελισσοκομικά φυτά (π.χ. αμυγδαλιά, καστανιά , κερασιά κλπ). Η φύτευση μελισσοκομικών φυτών κοντά στο σημείο εγκατάστασης των μελισσιών είναι μια καλή πρακτική εξασφάλισης τροφής για τα μελίσσια για την περίοδο της άνοιξης καθώς πέραν των άλλων, θα μειωθούν και οι αποστάσεις που θα πρέπει να πετάξουν οι μέλισσες σε αναζήτηση γύρης και νέκταρος.
Ενδεικτικά, μια ακτίνα 1 χιλιομέτρου φαίνεται να είναι η πλέον κατάλληλη για να εξασφαλιστεί ικανοποιητική παραγωγή μελιού. Κάτι ακόμα που χρειάζεται προσοχή είναι το να μην υπάρχει μεγάλος αριθμός μελισσιών τοποθετημένων το ένα κοντά στο άλλο σε μια εκμετάλλευση. Ενδεικτικά, συστήνεται μια πυκνότητα 3-4 κυψέλες ανά 100 m².
Έλεγχος της σμηνουργίας
Η σμηνουργία των μελισσιών θα οδηγήσει σε μειωμένη παραγωγή μελιού. Πριν σμηνουργήσουν, οι μέλισσες καταναλώνουν το μέλι που βρίσκεται στην κυψέλη και αφού σμηνουργήσουν, η κυψέλη αφήνεται με μειωμένο πληθυσμό και συνεπώς μειώνεται και η ικανότητα συλλογής τροφής και παραγωγής μελιού. Η έγκαιρη εισαγωγή νέων ορόφων ή μεγαλύτερων κυψελών και η επιτήρηση της κυψέλης για την εμφάνιση νεαρών βασιλισσών οι οποίες θα πρέπει να αφαιρούνται από την κυψέλη, βοηθά σημαντικά στη διαχείριση του πληθυσμού της κυψέλης και στη μείωση του φαινομένου της σμηνουργίας. Άλλη μια πρακτική που μπορείτε να εφαρμόσετε αφορά τη δημιουργία περισσότερων εισόδων από όπου οι μέλισσες θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στην κυψέλη, παρακάμπτοντας τον κεντρικό θάλαμό της και αποφεύγοντας το συνωστισμό ο οποίος θα οδηγήσει τις μέλισσες σε σμηνουργία.
Στην περίπτωση που ο μελισσοκόμος επιθυμεί να αντικαταστήσει τη βασίλισσα στο μελίσσι, τότε η κατάλληλη περίοδος για να συμβεί αυτό είναι το φθινόπωρο. Στην περίπτωση που γίνει αντικατάσταση της βασίλισσας κατά την περίοδο της άνοιξης, τότε θα διακοπεί η ωοτοκία και η εναπόθεση γόνου έχοντας σοβαρό αντίκτυπο στον πληθυσμό της κυψέλης και την παραγωγικότητά της.
Προσθήκη κυψελών και πλαισίων
Η επιλογή του κατάλληλου χρόνου για την προσθήκη ορόφων και πλαισίων στην κυψέλη, ενθαρρύνει τη συλλογή νέκταρος και αποτρέπει τις μέλισσες από το να σμηνουργήσουν. Κατά την περίοδο της άνοιξης, ο μελισσοκόμος καλό είναι να έχει προετοιμάσει ήδη αυτόν τον εξοπλισμό και να φροντίζει οι μέλισσες να έχουν πάντα περισσότερο χώρο από αυτόν που καταλαμβάνουν.
Η ύπαρξη πλαισίων με κηρήθρες στην κυψέλη δεν εξασφαλίζει τη χρήση τους από τις μέλισσες για την αποθήκευση μελιού. Στη φύση οι μέλισσες κατασκευάζουν κυρήθρες μόνο όταν υπάρχει άμεση ανάγκη. Γι΄αυτόν το λόγο, η προσθήκη πλαισίων με κηρήθρες κατά την περίοδο ανθοφορίας αποτελεί την πλέον κατάλληλη χρονική στιγμή καθώς αυξάνονται οι πιθανότητες να τις χρησιμοποιήσουν οι μέλισσες για την αποθήκευση μελιού. Δεν θα πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται ήδη χρησιμοποιημένες κηρήθρες από άλλα μελίσσια, καθώς αυξάνονται οι πιθανότητες μετάδοσης κάποιας ασθένειας στην κυψέλη.
Ένα συχνό λάθος που κάνουν άπειροι μελισσοκόμοι είναι ότι κατά τα τέλη του χειμώνα τοποθετούν νέους ορόφους στις κυψέλες τους. Αυτή η πρακτική θα πρέπει να αποφεύγεται καθώς ο επιπλέον χώρος που προκύπτει παραμένει ανεπιτήρητος από τις μέλισσες και οδηγεί σε πτώση της θερμοκρασίας, που επικρατεί στην κυψέλη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον θάνατο μεγαλύτερου αριθμού μελισσών από το φυσιολογικό. Επιπλέον, σε αυτόν τον χώρο μπορεί να εγκατασταθούν εχθροί και ασθένειες των μελισσών και να δημιουργηθούν περεταίρω προβλήματα στην κυψέλη.
Αντιμετώπιση εχθρών και παρασίτων
Επιθεώρηση πλαισίου κυψέλης από τον μελισσοκόμο
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των εχθρών, των παρασίτων και των ασθενειών επίσης θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην παραγωγή μελιού. Μια κυψέλη η οποία έχει προσβληθεί από κάποιο από τα παραπάνω προβλήματα θα έχει σημαντικά χαμηλότερη παραγωγή μελιού σε σχέση με μια υγιή κυψέλη. Οι τακτικές επιθεωρήσεις των μελισσιών για την έγκαιρη αναγνώριση της εμφάνισης ενός προβλήματος και η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου αντιμετώπισής του, θα συμβάλλουν σημαντικά στην ευημερία της κυψέλης και στην επίτευξη υψηλής παραγωγικότητας.
Αποφυγή αγροχημικών
Οι κυψέλες θα πρέπει να διατηρούνται σε ασφαλή απόσταση από καλλιέργειες, καθώς πολλά από τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται στη γεωργία για την αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών των καλλιεργειών είναι τοξικά για τις μέλισσες. Η κύρια κατηγορία μελισσών που επηρεάζεται από αυτές είναι οι συλλέκτριες μέλισσες, έχοντας ως αποτέλεσμα τη μείωση της συλλογής γύρης και νέκταρος τα οποία απαιτούνται για την παραγωγή μελιού και στη γενικότερη αποδυνάμωση της κυψέλης.
Παρακολούθηση της παραγωγής μελιού
Κατά την περίοδο της άνοιξης, καλό είναι να ελέγχετε τακτικά η παραγωγή μελιού. Επίσης, μια καλή πρακτική έχει να κάνει με τη διατήρηση μιας κυψέλης μόνιμα πάνω σε κάποια ζυγαριά για την παρατήρηση του ρυθμού μεταβολής στο βάρος της, καθώς αυτό θα αποτελέσει ακριβέστερο σημάδι για την παραγωγή μελιού στην κυψέλη σε σχέση με την παρατήρηση των ανθοφοριών στα φυτά.
Μέθοδοι αύξησης της παραγωγής γόνου
Η ύπαρξη γόνου σε μια κυψέλη θα καθορίσει την ευρωστία της αποικίας και την παραγωγικότητά της. Γι’ αυτόν το λόγο, η ύπαρξη μεγάλου αριθμού γόνων την κατάλληλη χρονική στιγμή αποτελεί στόχος πολλών μελισσοκόμων. Κάποιοι από τους λόγους που καθιστούν επιθυμητή την αύξηση του πληθυσμού γόνων στην κυψέλη είναι η αντικατάσταση του πληθυσμού μελισσών οι οποίες χάθηκαν κατά την περίοδο του χειμώνα, η αποτροπή σμηνουργίας και η αύξηση του αριθμού των μελισσιών. Οι έμπειροι μελισσοκόμοι έχουν στη διάθεσή τους διάφορες μεθόδους που εξυπηρετούν αυτό το σκοπό. Ορισμένες από αυτές είναι οι εξής:
- Η διατήρηση μιας υγιούς και εύρωστης βασίλισσας που γεννά αρκετά αυγά στην κυψέλη. Οι βασίλισσες γεννούν κατά βάση ένα μόνο αυγό σε κάθε κελί. Μόλις εκκολαφθεί το αυγό, οι εργάτριες μέλισσες ταΐζουν τις προνύμφες μέχρι να μεγαλώσουν αρκετά. Εάν η βασίλισσα δεν γεννά αρκετά αυγά, ο πληθυσμός του γόνου θα μειωθεί. Αντικαταστήστε γρήγορα μια γερασμένη ή άρρωστη βασίλισσα για να εξασφαλίσετε αυξημένο πληθυσμό γόνου.
- Καθώς περισσότεροι γόνοι ενηλικιώνονται, ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού των ενήλικων μελισσών στην κυψέλη αυξάνεται. Αυτό οδηγεί στην αυξημένη ανάγκη αναζήτησης τροφής που κάνει τις αποικίες μελισσών να πληθαίνουν ταχύτερα.
- Προστατέψτε την κυψέλη και ιδιαίτερα τον γόνο από τον αέρα και τις ακραίες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. Οι ψυχρές συνθήκες οδηγούν σε θάνατο του γόνου. Όταν επικρατεί κρύος καιρός, μειώστε τον αριθμό των ανοιχτών εισόδων και των άλλων ανοιγμάτων από τα οποία ο αέρας μπορεί να εισέλθει στην κυψέλη σας. Επιπλέον, βεβαιωθείτε ότι η κυψέλη είναι στεγανή ή δεν αφήνει νερό της βροχής ή νερό από το λιώσιμο του χιονιού να περνάει στο εσωτερικό της.
- Αναγνωρίστε και αντιμετωπίστε τις ασθένειες όπως η ευρωπαϊκή σηψιγονία (Melissococcus plutonius) και η ασκοσφαίρωση (Ascosphaera apis). Αυτές οι ασθένειες θα πρέπει να εντοπίζονται νωρίς, από τα πρώτα στάδια εάν μολύνουν τις κυψέλες σας. Η σωστή αντιμετώπισή τους στην έναρξη της προσβολής μπορεί να σώσει την αποικία των μελισσών από τις επιπτώσεις αυτών των ασθενειών. Οι ασθένειες της ευρωπαϊκής σηψιγονίας και της ασκοσφαίρωσης προκαλούν το θάνατο του γόνου των μελισσών και μπορεί να αναγκάσουν την αποικία να εγκαταλείψει την κυψέλη.
