Πατάτες

H πατάτα (Solanum tuberosum) ή αλλιώς το “γεώμηλο”, είναι φυτό που ανήκει στην οικογένεια των Σολανωδών. Καλλιεργείται για τους βρώσιμους  κονδύλους της, οι οποίοι είναι εμπλουτισμένοι με άμυλο και αποτελεί τροφή με υψηλά θρεπτικά συστατικά . Είναι φυτό ιθαγενές των υψιπέδων του Μεξικού, του Περού, της Χιλής, της Κολομβίας, περιοχές όπου ζούσαν Ινδιάνοι, Ίνκας, Αζτέκοι. Μεταφέρθηκε στην Ισπανία από Ισπανούς εξερευνητές και γρήγορα επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα η πατάτα εισήχθη το 18ο αιώνα από τον Ιωάννη Καποδίστρια και έγινε αγαπημένη επιλογή για μικρούς και μεγάλους. Κατά τη διάρκεια των Παγκόσμιων Πολέμων η παραγωγή της κατάφερε να θρέψει και να κρατήσει εν ζωή μεγάλο πληθυσμό ανθρώπων. Σήμερα η πατάτα τοποθετείται το πρώτο στη λίστα παραγωγής και κατανάλωσης λαχανικό στον πλανήτη και καλλιεργείται στα περισσότερα μέρη του κόσμου κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου.

Γνωρίζοντας την καλλιέργεια της πατάτας

Βοτανικά χαρακτηριστικά

Βοτανική ταξινόμηση: αποτελεί μέλος της οικογένειας  των Σολανωδών και ανήκει στο είδος Solanum tuberosum L..

Ανάπτυξη: παρουσιάζει αρκετά συμπαγή θαμνώδη ανάπτυξη, αλλά και πολύ ζωηρή με μακριούς βλαστούς. Για καλλιεργητικούς σκοπούς είναι μονοετές, με βιολογικό κύκλο γύρω στους 3 με 5 μήνες.

Βλαστός: οι υπέργειοι βλαστοί είναι συνήθως πράσινου χρώματος, μερικοί όμως έχουν ιώδη ή κοκκινωπό χρωματισμό. Οι υπόγειοι βλαστοί (ριζώματα ή στόλωνες)  αναπτύσσονται εντός του εδάφους οριζόντια.

Ρίζες: η ρίζα της πατάτας αποτελείται από μεγάλο σε αριθμό  λεπτά ινώδη ριζίδια που περιορίζονται στο ρόλο της απορρόφησης νερού και θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος.

Φύλλα: είναι σύνθετα. Τα πρώτα φύλλα που σχηματίζονται στους βλαστούς είναι απλά. Καθώς όμως στο φυτό παράγονται και άλλα φύλλα, αυτά φέρουν περισσότερα φυλλάρια καθώς και φυλλίδια πάνω στο μίσχο κοντά στη βάση του φύλλου.

Άνθη: φέρονται σε ταξιανθίες που έχουν μακρύ άξονα και οι οποίες αναπτύσσονται από τη μασχάλη του τελευταίου φύλλου κάθε βλαστού. Το άνθος της πατάτας είναι ερμαφρόδιτο και αποτελείται από πενταμερή στεφάνη.

Καρπός: είναι ράγα, σφαιρικός, πράσινος ή πρασινοϊώδης πολύ τοξικός.

Κόνδυλοι: το βρώσιμο μέρος του φυτού είναι μόνο οι κόνδυλοι, οι οποίοι μορφολογικά είναι σαρκώδης βλαστοί με οφθαλμούς ή μάτια στους άξονες των ουλών των φύλλων και συνεπώς δεν είναι καρπός.

Μεγάλη προσοχή στα πράσινα μέρη του φυτού, τους βλαστούς, τους καρπούς (στους πράσινους κονδύλους) και τα φύλλα τα οποία είναι δηλητηριώδη λόγω της ουσίας σολανίνης.

Κλίμα και Έδαφος

Α) Κλιματικές απαιτήσεις

Η πατάτα είναι φυτό ψυχρής εποχής και καλλιεργείται κυρίως στις εύκρατες περιοχές. Οι άριστες μέσες θερμοκρασίες της ατμόσφαιρας για αυξημένες αποδόσεις είναι μεταξύ 16-21 °C.  Δεν ανέχεται τον παγετό καθώς προκαλεί μεγάλες  ζημιές γιατί επιδρά στη διαδικασία της κονδυλοποίησης, όπως και όταν επικρατεί υψηλή σχετική ατμοσφαιρική υγρασία. Η άριστη θερμοκρασία εδάφους για βλάστηση κυμαίνεται στους 22°C καθώς έχει εντοπιστεί ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες μετά τη μεταφύτευση επιβραδύνουν την εμφάνιση και την ανάπτυξη των βλαστών. Η ιδανική θερμοκρασία νύχτας για κονδυλοποίηση είναι αυτή των 12 °C.

Β) Εδαφικές απαιτήσεις

Η καλλιέργεια της πατάτας αντέχει σε ποικίλους τύπους εδάφους και pH.   Καταλληλότερα για μεγαλύτερη καρποφορία  και καλή ποιότητα προϊόντος είναι  τα αμμοπηλώδη και πηλοαμμώδη εδάφη, τα οποία θερμαίνονται γρήγορα, καθώς και τα οργανικά εδάφη με ελαφρά δομή, που στραγγίζουν εύκολα επομένως δεν υπάρχει μεγάλος κίνδυνος από τις βροχοπτώσεις. Τα εδάφη προτιμάται να είναι ελαφρά όξινα με pH 5-6,5 ωστόσο και σε ελαφρά αλκααλικά εδάφη με pH έως 7,5 είναι εφικτή η καλλιέργεια πατάτας. Σημαντικό είναι το έδαφος να έχει χαμηλό ποσοστό αλατότητας. Σχετικά με το  βάθος του εδάφους πρέπει να είναι το λιγότερο  60-100 εκατοστά, γιατί οι ρίζες αναπτύσσονται πολύ περισσότερο. Στις φθινοπωρινές φυτεύσεις είναι απαραίτητη η φύτευση σε ελαφρά εδάφη για αποφυγή σαπίσματος και ευκολότερη θέρμανση του εδάφους.

Καλλιέργεια πατάτας

Κονδυλοποίηση

Η διαδικασία της κονδυλοποίησης σχετίζεται με τον τερματισμό της επιμήκους ανάπτυξης των ριζωμάτων και των στολώνων και την έναρξη της αύξησης της διαμέτρου και της διαφοροποίησης ιστών. Οι ιστοί που διαφοροποιούνται είναι τέσσερις: α) περίδερμα ή επιδερμίδα (φελλοποιημένα κύτταρα, για προστασία), β) φλοιός (στιβάδα καμβίου), γ) αγγειακός δακτύλιος (αγγεία του ξύλου), εντεριώνη (δημιουργία αμυλόκοκκων, συσσώρευση αμύλου, άρα αποτελεί αποθησαυριστικό μέρος του φυτού από κάθοδο σακχάρων από την φωτοσύνθεση).

Για την έναρξη σχηματισμού του κονδύλου χρειάζεται να επικρατούν συγκεκριμένες κλιματικές συνθήκες, αλλά είναι και ορμονικό φαινόμενο.  Για τον λόγο αυτό χρειάζονται οι παρακάτω συνθήκες:

  • Σχετικά χαμηλή θερμοκρασία εδάφους, κάτω των 20 °C με ιδανικές τους 12-14 °C. Όταν οι θερμοκρασίες είναι πάνω από τους 20°C η κονδυλοποίηση μειώνεται, ενώ όταν είναι πάνω από 29°C υπάρχει πλήρης παρεμπόδιση της διαδικασίας. Συνεπώς, όσο αυξάνεται η θερμοκρασία εδάφους τόσο μειώνεται η παραγωγή.
  • Θέλει μικρές ημέρες για να γίνει η κονδυλοποίηση αλλά δεν είναι τόσο σημαντικός παράγοντας όσο η θερμοκρασία του αέρα.
  • Η θερμοκρασία κατά τη διάρκεια της νύχτας θα πρέπει να είναι μικρότερη από τους 20°C, γύρω στους 16 με 18°C. Αυτό ισχύει για όλες τις ποικιλίες ή εάν είναι ή όχι καλοκαιρινή η καλλιέργεια, επομένως θα πρέπει να καλλιεγείται σε ορεινές ή και ημιορεινές περιοχές το καλοκαίρι.
  • Κατά τη διάρκεια της ημέρας η θερμοκρασία θα πρέπει να είναι γύρω στους 20 με 24°C για να υπάρξουν καλές αποδόσεις.
  • Έχει τεράστια σημασία η ισορροπία μεταξύ γιββερελλινών και αμπσισικού οξέος που είναι παρεμποδιστές βλάστησης. Το αμπσισικό οξύ πρέπει να είναι σε επάρκεια ώστε να αποθησαυρίζει περισσότερο, σε συνδυασμό όμως με χαμηλή θερμοκρασία και χαμηλή φωτοπερίοδο. Σε αντίθεση με το αμπσισικό οξύ, για να παραχθούν οι γιββερελλίνες χρειάζονται μεγάλες ημέρες και υψηλές θερμοκρασίες. Συνεπώς, θα πρέπει να επικρατούν οι προαναφερθείσες κλιματικές συνθήκες στα αρχικά στάδια.
  • Στα μετέπειτα στάδια χρειάζονται υψηλότερη ηλιοφάνεια και θερμοκρασία.
  • Για την έναρξη της κονδυλοποίησης προτείνεται και στέρηση αζωτούχου λίπανσης.

Έχει μεγάλη σημασία και η εποχή φύτευσης, όπως και η επιλογή των κατάλληλων ποικιλιών. Προτείνεται ανοιξιάτικη και φθινοπωρινή φύτευση στις πεδινές και νότιες περιοχές, ενώ καλοκαιρινή στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές που θα έχουν χαμηλές θερμοκρασίες νύχτας.

Επιλογή θέσης καλλιέργειας

Εκτός από την επιλογή της θέσης εγκατάστασης με βάση τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή, εξετάζεται το ιστορικό του χωραφιού. Οι παράγοντες που εξετάζονται είναι:


α) Να μην υπήρχαν στο χωράφι δισεξόντωτα ζιζάνια όπως η περικοκλάδα και η κύπερη. Για τον λόγο αυτό γίνεται εφαρμογή διασυστηματικών ζιζανιοκτόνων σε ήδη εγκατεστημένα ζιζάνια και έπειτα θερινό όργωμα. Η επιλογή του ζιζανιοκτόνου γίνεται μετά την ανάλυση του εδάφους.

β) Να παίρνονται μέτρα κατά των νηματωδών. Εφαρμόζεται νηματοδοκτόνο για να αποφευχθούν σοβαρές ζημιές (π.χ. από Globodera sp. κ.λπ.). Είναι σημαντικό να γίνεται εναλλαγή των δραστικών ουσιών (οργανοφωσφορικά με καρβαμιδικά) σε κάθε καλλιέργεια ώστε να αποφεύγεται η μικροβιακή βιοαποδόμηση των νηματοδοκτόνων. Επίσης, επειδή ο νηματώδης Meloidogyne είναι σοβαρός εχθρός της πατάτας δεν θα πρέπει να γίνεται φύτευσή της  μετά από φύτευση κηπευτικών στο χωράφι.

Καλλιέργεια πατάτας

Ποικιλίες 

Οι κυριότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι:

Spunda: Ποικιλία αρκετά γνωστή  στην Ελλάδα και καλλιεργείται για πολλά χρόνια. Καταλαμβάνει το 50% των καλλιεργούμενων εκτάσεων, είναι μεσοπρώιμη, κονδυλοποιεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, είναι πολύ εύφορη  και κατάλληλη για ψήσιμο, τηγάνισμα και άλλες χρήσεις. Εισάγεται κυρίως από την Ολλανδία.

Liseta: Η ποικιλία αυτή έχει προέλθει από τη Spunda και ωριμάζει περίπου 10-14 ημέρες νωρίτερα από εκείνη. Είναι ιδιαίτερα παραγωγική καθώς , έχει υψηλή παραγωγική ικανότητα και παράγει μεγάλο αριθμό κονδύλων. Εισάγεται στην Ελλάδα από την Ολλανδία.

Fabula: Μεσοπρώιμη ποικιλία αρκετά εύφορη, ιδιαίτερα όταν καλλιεργείται σε ελαφρά εδάφη. Είναι ποικιλία με υψηλή ανθεκτικότητα  στη ξηρασία. Εισάγεται από την Ολλανδία στη Ελλάδα.

Maranca: Είναι ποικιλία πρώιμη-μέσης πρωιμότητας με υψηλή παραγωγική ικανότητα . Εισάγεται από την Ολλανδία.

Arnova: Μεσοπρώιμη ποικιλία με υψηλή παραγωγή και μεγάλες αποδόσεις κονδύλων.Εισάγεται από την Ολλανδία.

Agria: Πρώιμη έως πολύ πρώιμη ποικιλία με υψηλά ποσοστά αποδόσεων.. Εισάγεται από Γερμανία και Ολλανδία.

Alaska: Πολύ πρώιμη και παραγωγική.. Εισάγεται από Γαλλία.

Mondial: Ποικιλία η οποία προήλθε από τη Spunda, είναι μεσο-όψιμη και φυτεύεται νωρίς τη χεμερινή περίοδο  σε ήπιες πρώιμες περιοχές. Έχει υψηλή παραγωγική ικανότητα.  Εισάγεται από την Ολλανδία.

Yoyager: Μεσοόψιμη ποικιλία ιδανική  για προτηγάνισμα και για βιολογική καλλιέργεια. Έχει υψηλή παραγωγικότητα  με μέσο όρο 12 κονδύλους/φυτό. Εισάγεται στην Ελλάδα από την Ολλανδία.

Banda: Μεσοπρώιμη παραγωγική ποικιλία και ενδείκνυται για βιολογική καλλιέργεια. Ιρλανδική ποικιλία που εισάγεται όμως από την Ολλανδία.

Faluca: Μεσοπρώιμη ποικιλία, αρκετά εύφορη. Εισάγεται από την Ολλανδία.

Αποδόσεις

Καλύτερες αποδόσεις δίνουν οι κόνδυλοι που προέρχονται από ανοιξιάτικες φυτεύσεις. Αυτό συμβαίνει επειδή η κονδυλοποίηση ξεκινάει νωρίτερα.  Η κονδυλοποίηση πραγματοποιείται καλύτερα λόγω και των θερμοκρασιών και της φωτοπεριόδου (η ηλιοφάνεια δίνει καλύτερη φωτοσυνθετική δραστηριότητα οπότε και καλύτερη ανάπτυξη των κονδύλων) οπότε είναι καλύτερη και η ποιότητα. Στις φθινοπωρινές φυτεύσεις υπάρχει μεγάλος κίνδυνος παγετών, πολύ έντονων βροχοπτώσεων και σαπισμάτων, επομένως οι τελικές αποδόσεις είναι αμφίβολες και ως προς την τελική συγκομιδή και ως προς την ποιότητα. Η καλοκαιρινή δίνει σχετικά καλής ποιότητας κονδύλους,  Οι αποδόσεις μπορεί να επηρεάζονται και από δευτερεύοντες παράγοντες όπως την ύπαρξη βροχοπτώσεων κατά την συγκομιδή.

 

Καλλιεργητικές πρακτικές στην πατάτα

Καλλιέργεια εδάφους 

Για την εμπορική καλλιέργεια της πατάτας, η προετοιμασία του εδάφους γίνεται χρησιμοποιώντας μηχανικά μέσα, λίγο πριν τη φύτευση. Σκοπός είναι η επίτευξη της κατάλληλης δομής για καλό αερισμό και στράγγιση έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η γρήγορη δίχως προβλήματα ανάπτυξη του σπόρου. Η πατάτα πρέπει να φυτευτεί σε έδαφος που είναι στο ρώγο του και να είναι σχετικά αφράτο, χωρίς σβώλους σε αρκετό βάθος. Στη χώρα μας φυτεύεται όλο τον χρόνο.

Για την καλλιέργειά της την άνοιξη χρειάζεται  μια φθινοπωρινή κατεργασία με άροτρο σε βάθος 35-40 εκατοστά, ενώ για φθινοπωρινή καλλιέργεια προτείνεται όργωμα  το καλοκαίρι αφού το έδαφος έχει αρδευτεί  ώστε να γίνουν “σβώλοι”. Έπεται μίαδεύτερη άροση, όπου αναμειγνύονται τα λιπάσματα  (βασική λίπανση), γίνεται σβάρνισµα, φρεζάρισµα, ψιλοχωµάτισµα και ισοπέδωσή του έτσι ώστε να μην υπάρξει η πιθανότητα σβωλοποίησης και να διαµορφωθεί η κατάλληλη σποροκλίνη.

Αποστάσεις φύτευσης

Η απόσταση φύτευσης που επιλέγεται όχι μόνο αυξάνει τον ποσότητα παραγωγής αλλά βελτιώνει και την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Οι αποστάσεις φύτευσης έχουν σχεδόν τυποποιηθεί παντού, ιδιαίτερα με την ευρεία εισαγωγή των μηχανών φύτευσης, της μηχανοποίησης των περιποιήσεων και της συγκομιδής. Συνιστώνται αποστάσεις μεταξύ των γραμμών από 60-75 εκατοστά (η τάση τα τελευταία χρόνια για αυξημένη εμπορεύσιμη παραγωγή με την εφαρμογή επιπλέον παραχώματος είναι τα 75 εκατοστά)  και επί της γραμμής 15-22 και 25-35 εκατοστά (27 με 30 εκατοστά εφαρμόζονται όταν ο παραγωγός επιθυμεί μεγάλου μεγέθους κονδύλους). Όσο αυξάνουμε την πυκνότητα τόσο αυξάνεται η απόδοση εξαγώγιμης πατάτας αλλά παράγονται κόνδυλοι μέτριου μεγέθους.

Βάθος φύτευσης

Το βάθος φύτευσης δηλαδή η  απόσταση από την κορυφή του πατατόσπορου μέχρι την επιφάνεια του εδάφους, καθορίζεται  από πολλούς παράγοντες. Γενικά κυμαίνεται από 5-10 εκατοστά. 

Οι παράγοντες που καθορίζουν τη  φύτευση σε μικρό βάθος περίπου 5 εκατοστά είναι: 

  • οι χαμηλές θερμοκρασίες του εδάφους
  • η μειωμένη ζωηρότητα του σπορου
  • η υψηλή βροχόπτωση ή η άρδευση με αυλάκια
  • η εφαρμογή μηχανικής συγκομιδής
  • το βαρύ συνεκτικό έδαφος

Οι παράγοντες που καθορίζουν τη  μέτρια φύτευση ή βαθιά περίπου 10 εκατοστά είναι:

  • η υψηλή θερμοκρασία του εδάφους
  • η ξηρασία κατά και μετά τη φύτευση
  • το ελαφρύ αμμώδες έδαφος

 Άρδευση

Η πατάτα ως αρδευόμενη καλλιέργεια στα εύκρατα και υποτροπικά κλίματα έχει ανάγκη από νερό σε όλα τα στάδια της ανάπτυξήςς της.  Την  περίοδο της φύτευσης και του φυτρώματος απαιτείται υγρό έδαφος, αλλά όχι κορεσμένο σε νερό. Το διάστημα μεταξύ του φυτρώματος και της έναρξης σχηματισμού των κονδύλων οι απαιτήσεις  σε νερό μειώνονται, περίπου στο μισό των αναγκών μιας φυτείας. Όταν οι κόνδυλοι αρχίζουν να σχηματίζονται η σωστή χρήση νερού αυξάνει τον αριθμό των εμπορεύσιμων κονδύλων ανά φυτό κατά τη συγκομιδή. Την περίοδο διόγκωσης των κονδύλων χρειάζονται  αυξημένες ποσότητες νερού άρδευσης οι οποίες κατανέμονται ισάξια κατά την περίοδο αυτή. Ωστόσο, η υπερβολική άρδευση θα πρέπει να αποφεύγεται γιατί προκαλεί διάβρωση του εδάφους, κάνει το φυτό ευάλωτο σε προσβολές (όπως και όταν δεν υπάρχει επάρκεια νερού), χάνεται το άζωτο λόγω έκπλυσης και φυσικά αυξάνεται το κόστος  παραγωγής με αύξηση της ενέργειας άντλησης και μείωση των αποδόσεων.

Στην πατάτα εφαρμόζονται δύο συστήματα άρδευσης: η άρδευση με αυλάκια και οι παραλλαγές του συστήματος τεχνικής βροχής. Το βελτιωμένο σύστημα στάγδην άρδευσης δεν εφαρμόζεται σε μεγάλο βαθμό  στις εμπορικές καλλιέργειες, εξαιτίας του  υψηλού κόστους.

  • Άρδευση με αυλάκια:  Εφαρμόζεται όταν το  έδαφος έχει ισοπεδωθεί και έχει τη σωστή κλίση. Στις εμπορικές καλλιέργειες η παραπάνω  μέθοδος άρδευσης δεν χρησιμοποιείται πλέον.
  • Άρδευση με τεχνητή βροχή: Υπάρχουν διάφορα συστήματα εφαρμογής νερού με τη μορφή της τεχνητής βροχής. Τα πιο γνωστά στη καλλιέργεια της πατάτας  είναι: 

                         α) Το σύστημα της μικρής παροχής εκτοξευτήρων, 160-240 λίτρα/ώρα, το οποίο εγκαθίστανταιμόνιμα στο χωράφι σε τριγωνική διάταξη αμέσως μετά τη φύτευση και αφαιρείται λίγο πριν ξεκινήσει η  συγκομιδή. 

                         β) Το σύστημα των κινητών σωλήνων (πλαστικών από σκληρό PVC και των μεταλλικών) ταχείας σύνδεσης, οι οποίοι μετά την άρδευση ενός κομματιού μετακινούνται για να ποτίσουν το επόμενο κομμάτι.

                         γ) Το κανόνι τεχνητής βροχής για μεγάλες εκτάσεις είναι η δημοφιλέστερη μέθοδος συστήματος άρδευσης στην Ελλάδα. Αποτελείται από πλαστικό σωλήνα πολυαιθυλενίου που τυλίγεται σε καρούλι και από έναν εκτοξευτήρα-κανόνι μεγάλης διαμέτρου, ικανό να καλύπτει διάμετρο 50-60 μέτρων. Τα τελευταία χρόνια αντί για κανόνι χρησιμοποιείται κεραία άρδευσης η οποία φέρει μικρότερα σε μέγεθος μπεκ και σε μεγάλο αριθμό.

Τεχνητή βροχή στη πατάτα

Λίπανση

Η καλή θρέψη του φυτού βοηθάει στην καλύτερη ανάπτυξή του και κατ’ επέκταση την αύξηση της παραγωγής. Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται η αξία των διαφόρων θρεπτικών στοιχείων στην ανάπτυξη του φυτού της πατάτας. 
 

Θρεπτικά στοιχεία

Λειτουργία θρεπτικού στοιχείου στην ανάπτυξη της πιπεριάς

Άζωτο (N)

Σύνθεση πρωτεϊνών, άρα για ανάπτυξη και υψηλές αποδόσεις

Φωσφόρος (P)

Κυτταρική διαίρεση και σχηματισμός “βιολογικών μπαταριών”

Κάλιο (K)

Μεταφορά υδατανθράκων,έλεγχος ανοίγματος στομάτων, βοηθητικό στοιχείο στην παραγωγή των ενζύμων, θωρακίση του φυτού απέναντι στις προσβολές και καταπονήσεις, έλεγχος αλατότητας

Θείο (S)

Σύνθεση βασικών αμινοξέων (κυστίνη, μεθειονίνη)

Σίδηρος (Fe)

Σύνθεση χλωροφύλλης

Ασβέστιο (Ca)

Δομικό στοιχείο των κυτταρικών τοιχωμάτων, θωράκιση του φυτού απέναντι σε ασθένειες

Βόριο (B)

Δομικό στοιχείο των κυτταρικών τοιχωμάτων, βλάστηση και επιμήκυνση του σωλήνα της γύρης, μεταφορά υδατανθράκων 

Μαγνήσιο (Mg)

Δομικό στοιχείο χλωροφύλλης

Μαγγάνιο (Mn)

Συμμετοχή στη φωτοσύνθεση

Ψευδάργυρος (Zn)

Σχηματισμός αυξινών

Χαλκός (Cu)

Επιρροή στον μεταβολισμό του αζώτου και των υδατανθράκων

Το άζωτο (Ν), επηρεάζει πολύ το ύψος της παραγωγής οπότε η διαχείρισή του είναι σημαντική για τις τελικές αποδόσεις τόσο στην ποιότητα όσο και στην ποσότητα. Συμβάλλει στην ανάπτυξη των βλαστών επομένως είναι πολύ σημαντική η ύπαρξή του κατά την αρχή της ανάπτυξης των φυτών. 

Η υπερχορήγηση αζώτου αργότερα από την έναρξη της ανάπτυξης των κονδύλων συμβάλλει στην καθυστέρηση της ωρίμανσης των κονδύλων με αποτέλεσμα την λάθος ρύθμιση του δέρματος (μείωση της ποιότητας του προϊόντος και της αποθηκευτικής του ικανότητας). Για την αποφυγή έκπλυσης του αζώτου, ειδικά στα αμμώδη εδάφη, προτείνονται χωριστές εφαρμογές του αζώτου κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου το οποίο επιτυγχάνεται με υδρολίπανση.

Η ανάγκες σε άζωτο σχετίζονται με τις ανάγκες της εκάστοτε ποικιλίας και της πυκνότητας φύτευσης που έχει επιλεχθεί. Είναι πολύ σημαντική η ισορροπία μεταξύ αμμωνιακού και νιτρικού άλατος κατά την περίοδο φύτευσης. Το αμμωνιακό άζωτο μεταβάλλει το pH της ριζόσφαιρας επομένως ευνοεί την προσβολή από Rhizoctonia. Από την άλλη πλευρά το νιτρικό άζωτο συμβάλλει στην πρόσληψη κατιόντων καλίου, ασβεστίου και μαγνησίου.

Ο φωσφόρος (P) είναι απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη του φυτού, την κονδυλοποίηση, ιδιαίτερα την ανάπτυξη της ρίζας και την  ποιότητα των κονδύλων. Είναι σημαντικός για τη  δημιουργία των ενεργειακών μορίων και η απορρόφησή του γίνεται μόνο όταν είναι διαλυμένο σε νερό. Τέλος είναι απαραίτητος κατά την έναρξη της κονδυλοποίησης για την παραγωγή του επιθυμητού αριθμού κονδύλων, για την αμμυλοπαραγωγή, μεταφορά και αποθήκευσή του. 

Το κάλιο (Κ) επηρεάζει τον μεταβολισμό των υδατανθράκων και την αντοχή των κονδύλων στις καταπονήσεις (όπως η ξηρασία και ο παγετός). Επηρεάζει την ποιότητα και τη γλυκύτητα του καρπού. Επίσης έχει τον ρόλο “ελέγχου” της μείωσης των νιτρικών και παίζει σημαντικό ρόλο στη μετακίνηση των σακχάρων από τα φύλλα στους κονδύλους και την μετατροπή αυτών σε άμυλο.  Προτιμάτε το θειικό κάλιο από το χλωριούχο.

Τα λιπάσματα μπορούν να εφαρμοστούν σε όλη την επιφάνεια του εδάφους, σε λωρίδες ή κατά θέσεις. Όταν εφαρμόζεται σε όλη την επιφάνεια, η διασπορά γίνεται κατά τη διάρκεια προετοιμασίας  του εδάφους. Όταν εφαρμόζεται σε λωρίδες το λίπασμα προστίθεται  κάτω και δίπλα από τη γραμμή φύτευσης του πατατόσπορου, με την ίδια μηχανή που φυτεύει και το σπόρο. Προσοχή ο σπόρος της πατάτας δεν πρέπει να έρθει σε επαφή με το πυκνό λίπασμα. 

Πριν αποφασιστεί το πρόγραμμα λίπανσης που θα ακολουθήσει ο παραγωγός θα πρέπει να γίνει  εδαφολογική ανάλυση. Τα αποτελέσματα για το κάθε έδαφος είναι τελείως διαφορετικά και για τον λόγο αυτό δεν μπορεί να υπάρξει μία σωστή συνταγή που θα ακολουθήσουν όλοι οι παραγωγοί. Όσες τιμές αναφέρονται παρακάτω είναι ενδεικτικές για να γνωρίζει περίπου ο παραγωγός τι αναμένει.

  • Βασική λίπανση: Γενικά η πατάτα μπορεί και απορροφά μεγάλο αριθμό θρεπτικών συστατικών από το έδαφος σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η ποσότητα της χωνεμένης κοπριάς, εάν είναι διαθέσιμη και των κύριων θρεπτικών στοιχείων αζώτου (χορήγηση σε αμμωνιακή μορφή) , φωσφόρου και καλίου που θα προστεθούν ποικίλλει ανάλογα με: τη γονιμότητα του εδάφους, την σύσταση του εδάφους, το βαθμό απόπλυσης, την ποικιλία και τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου. 
  • Οργανική ουσία: Η προσθήκη οργανικής ουσίας είτε υπό μορφή κοπριάς ή χλωρής λίπανσης ή οποιασδήποτε άλλης μορφής προσθέτει θρεπτικά στοιχεία και επιδρά θετικά στη δομή του συνεκτικού εδάφους.
  • Χημική λίπανση:  Για την παραγωγή 4,5 τόνων πατάτας ανά στρέμμα αφαιρούνται από το έδαφος 23,5 κιλά αζώτου, 3,5 κιλά φωσφόρου και 30,8 κιλά καλίου. Η χημική ανάλυση του εδάφους είναι υποχρεωτική για τον υπολογισμό της ποσότητας των λιπασμάτων που θα εφαρμοστούν στο έδαφος.

Σε περίπτωση που δεν γίνει ανάλυση του εδάφους, στη χώρα μας προτείνεται   η προσθήκη με τη βασική λίπανση 2-3 τόνοι χωνεμένης κοπριάς στο στρέμμα, 40 κιλά/στρέμμα θειική αμμωνία, 50 κιλά/στρέμμα απλό φωσφορικό 0-20-0 και 40-60 κιλά/στρέμμα θειικού καλίου 0-0-48. Ακόμη  με την επιφανειακή λίπανση συνιστάται η εφαρμογή 40 κιλών/στρέμμα νιτρικού αζώτου 26-0-0 σε δύο δόσεις κατά το παράχωμα και κατά την ανάπτυξη των κονδύλων.

  • Μέχρι προσφάτως εφαρμόζονται επιφανειακές λιπάνσεις μέσω του νερού άρδευσης (υδρολίπανση). Ένα ενδεικτικό πρόγραμμα που συστήνεται είναι η συνολική προσθήκη 30-35 κιλών/στρέμμα 34,5-0-0, 3-5 κιλά/στρέμμα 12-61-0 και 20-30 κιλά/στρέμμα 13-0-46, το οποίο εφαρμόζεται σταδιακά σε μεγάλο αριθμό αρδεύσεων.
  • Βιολογική λίπανση: Εκτός από τη προσθήκη κομπόστ και κοπριάς, σε βιολογικές καλλιέργειες ενδείκνυται η προσθήκη (με τη βασική λίπανση) αυξημένων ποσοτήτων καθαρού φωσφόρου και μπορεί να γίνει με τη χρήση οργανικών σκευασμάτων. Εγκεκριμένα λιπάσματα για βιολογική καλλιέργεια μπορούν επίσης να καλύψουν τις ανάγκες των φυτών σε κάλιο. Ένα μήνα αφότου φυτέψουμε τους σπόρους της πατάτας, προσθέτουμε βιολογικό λίπασμα αζώτου.

Σκαλίσματα

Τα ελαφρά αβαθή σκαλίσματα εφαρμόζονται μεταξύ των γραμμών φύτευσης  για την καταστροφή των ζιζανίων που βλαστάνουν μετά τη φύτευση, εάν δεν έχουν καταπολεμηθεί χημικά. Χρησιμοποιούνται φρέζα η οποία σκαλίζει και και παρχώνει ταυτόχρονα και ειδικά σκαλιστήρια που σύρονται μεταξύ των γραμμών φύτευσης και κόβουν τα ζιζάνια μερικά εκατοστά από την επιφάνεια του εδάφους.  Τα σκαλίσματα ακόμη σπάζουν την επιφανειακή κρούστα και βελτιώνουν το αερισμό του ριζικού συστήματος, ο οποίος είναι απαραίτητος  για την ανάπτυξη και κονδυλοποίηση της πατάτας.

Παράχωμα

Το παράχωμα αποτελεί μια αναγκαία καλλιεργητική εργασία στην καλλιέργεια της πατάτας. Οι λόγοι για τους οποίους είναι απαραίτητη διαδικασία είναι:

  • αφρατοποιείται και συλλέγεται το χώμα γύρω από το φυτό.
  • σχηματίζεται ανάχωμα ακριβώς πάνω από τον πατατόσπορο όπου θα αναπτυχθούν οι νέοι κόνδυλοι 
  • προστατεύει τους κονδύλους από το πρασίνισμα και τις υψηλές θερμοκρασίες της άνοιξης
  • συμβάλλουν στην καταπολέμηση των ζιζανίων
  • συμβάλλουν στον καλύτερο αερισμό του εδάφους οπότε τα θρεπτικά συσσωρεύονται κοντά στην ρίζα
  • καλύπτει εκτεθειμένους κονδύλους.

Το παράχωμα χρονικά γίνεται όταν οι βλαστοί φτάσουν περίπου στο ύψος των 20-25 εκατοστών. Το ύψος του παραχώματος καθορίζεται  από διάφορους παράγοντες και ως επί το πλείστων κυμαίνεται από 12-20 εκατοστά. Σε βαριά εδάφη και υγρό κλίμα το ύψος περιορίζεται στα 12 εκατοστά, ενώ σε ελαφρά εδάφη και με ξηρό κλίμα φτάνει έως και τα  20 εκατοστά.

Εξοπλισμός

Χρησιμοποιώντας ρυμουλκούμενα γεωργικά μηχανήματα, οι καλλιεργητές λαχανικών εκτελούν όλο το φάσμα των εργασιών στους αγρούς πατάτας: από τη φύτευση έως τη συγκομιδή.

Καλλιεργητές πατάτας: Χρησιμοποιείται  ένα ρυμουλκούμενο με δοχείο σπόρων. Ο μηχανισμός ανακίνησης τροφοδοτεί τους κόνδυλους σε κουτάλια, από εκεί, μέσω των ανοιγμάτων πέφτουν στο έδαφος και θάβονται σε δίσκους, ενώ παράλληλα γίνεται λίπανση. Για να αυξήσουμε τη παραγωγικότητα και για να σπείρουμε μεγάλες εκτάσεις γίνεται χρήση ενός καλλιεργητή πατάτας καθώς είναι ευκολόχρηστος και ανθεκτικός.

Οι εκσκαφείς πατάτας:

Φτυάρι:  Ένα εμπόδιο, που μοιάζει με φτυάρι, με το οποίο οι πατάτες αφαιρούνται από το έδαφος. Το υπερβολικό χώμα πέφτει πίσω στο έδαφος μέσω της σχάρας. Ως αποτέλεσμα, το 85% της συγκομιδής συγκομίζεται.

Rumbling:  Ένα κάλυμμα, ένα πλέγμα στους τροχούς και ένα δονούμενο τραπέζι. Οι κόνδυλοι καθαρίζονται ποιοτικά από χώμα και ζιζάνια. Η απόδοση αγγίζε έως και το 95%.

Συγκομιδή 

Το στάδιο της συγκομιδής εξαρτάται από την Η συγκομιδή ανάλογα με την ποικιλία, την περιοχή, την εποχή της καλλιέργειας, τον προορισμό και την τιμή της αγοράς γίνεται περίπου 90-120 ημέρες μετά τη μεταφύτευση. Οι κόνδυλοι συγκομίζονται όταν βρίσκονται σε πλήρη ωρίμανση με σκοπό τη μακρά συντήρησή τους. Τα χαρακτηριστικά των ώριμων κονδύλων είναι η σκληρή επιδερμίδα, η υψηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία και η χαμηλή συγκέντρωση σε αναγωγικά σάκχαρα. Τα κριτήρια ωρίμανσης της πατάτας είναι: 

  • Το κιτρίνισμα στο υπέργειο μέρος του φυτού και ορισμένα  σημεία μάρανσης.
  • Το εύκολο τράβηγμα των υπέργειων βλαστών από το έδαφος.
  • Η σκληρή επιδερμίδα (φλούδα) των κονδύλων η οποία  δεν αποσπάται με την πίεση του αντίχειρα.

Πριν τη συγκομιδή διακόπτεται η εφαρμογή  λίπανσης τις τελευταίες 20-25 ημέρες και η άρδευση για 8-15 ημέρες. Έαν δεν είναι εφικτό λόγω των υψηλών θερμοκρασιών να διακοπεί εντελώς η άρδευση προτείνεται να γίνονται πολύ ελαφριές αρδεύσεις. Οι κόνδυλοι πρέπει να εξάγονται με προσεχτικό τρόπο αποφεύγοντας τα  χτυπήματα και τους τραυματισμούς που έχουν ως συνέπεια να μαυρίσει η επιδερμίδα και η σάρκα. Η εξαγωγή και συγκομιδή της πατάτας για εμπορικές φυτείες γίνεται με το άροτρο ή με ειδικές μηχανές τους πατατοεξαγωγείς. 

Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη συγκομιδή είναι:

  • Λίπανση: όσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση καλίου στον κόνδυλο τόσο μικρότερη είναι η ευαισθησία του στις καταπονήσεις.
  • Τύπος εδάφους: μεγαλύτερη ευκολία στα ελαφριά εδάφη χωρίς πέτρες.
  • Ποικιλία: επιθυμητοί όσοι δεν δημιουργούν τους κονδύλους βαθιά.
  • Προετοιμασία χωραφιού: σημαντικό να μην υπάρχουν σβώλοι και να επιτυγχάνεται επαρκής εδαφική υγρασία.
  • Βάθος φύτευσης: δεν πρέπει να γίνεται σε μεγάλο βάθος.
  • Αποστάσεις μεταξύ των γραμμών: όσο μεγαλύτερες είναι οι αποστάσεις τόσο λιγότεροι είναι οι σβώλοι (λόγω συμπίεσης από λάστιχα).

Αποθήκευση και συντήρηση

Οι πατάτες συνήθως αποθηκεύονται για λιγότερο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα πριν τη διάθεσή τους για νωπή κατανάλωση ή για μεταποίηση. 

Αποθήκευση κονδύλων για νωπή κατανάλωση: Οι ιδανικές συνθήκες θερμοκρασίας για την  αποθήκευση των κονδύλων σε αυτή την περίπτωση είναι 4-10°C. Κατά την περίοδο της ανάπαυσης η θερμοκράσία φτάνει τους 10°C και μετά μειώνεται  στους 4-5°C ώστε να αποφευχθεί η εκβλάστηση. Το ποσοστό υγρασίας πρέπει να είναι στο 90%.

Αποθήκευση κονδύλων για μεταποίηση: Η αποθήκευση πατάτας για μεταποίηση σε chips ή για τηγάνισμα γίνεται στους 10-13°C και σχετική υγρασία 90%. Όταν οι κόνδυλοι αποθηκεύονται για μεγάλο χρονικό διάστημα σε χαμηλές θερμοκρασίες είναι σημαντικό να  εκτίθενται για 2-3 εβδομάδες σε θερμοκρασίες που κυμαίνονται  10-15,5°C ώστε να συνέλθουν.

Αποθήκευση κονδύλων πατατόσπορου: Η αποθήκευση του πατατόσπορου μπορεί να γίνεται σε ανάλογες κατασκευές όπως για τις πατάτες που προορίζονται για κατανάλωση. Η σύντομη χρονικά αποθήκευση χρειάζεται θερμοκρασία που κυμαίνεται από 5-12°C και η μεγάλη σε διάρκεια αποθήκευση η θερμοκρασία της  κυμαίνεται από 2-4 °C.

Χώροι αποθήκευσης: Η αποθήκευση των κονδύλων που προορίζονται για κατανάλωση και μεταποίηση πρέπει να γίνεται στο σκοτάδι, για να αποφεύγεται  το πρασίνισμα, δηλαδή ο σχηματισμός χλωροφύλλης και σολανίνης. Επίσης πρέπει να τοποθετείται σίτα στα ανοίγματα ως εμπόδιο για την προσβολή από έντομα στην αποθήκη.

Αποθήκες με πλήρη έλεγχο θερμοκρασίας και υγρασίας: Οι παραπάνω αποθήκες θεωρούνται οι κατάλληλες για τις σημερινές ανάγκες καθώς μέσω των   διάτρητων σωληνώσεων και μέσω του ξύλινου κατάλληλα διαμορφωμένου δαπέδου, εφοδιάζονται με οξυγόνο για την αναπνοή των κονδύλων. 

Αποθήκευση πατάτας

 

Φυτοπροστασία

Εχθροί

1)Φθοριμαία

Νυκτόβιο έντομο με δραστηριότητα κατά τη διάρκεια όλου του έτους ανάλογα με τις θερμοκρασίες (>10°C). Παρουσιάζει περίπου 5-6 γενιές το έτος Τα συμπτώματα των προσβολών του εμφανίζονται στα φύλλα με κατανάλωση του παρεγχύματος και ξήρανση τους, στο στέλεχος του φυτού με τη διάνοιξη στοών και στους κονδύλους (η ζημιά συνεχίζεται και στις αποθήκες) στους οποίους ανοίγει βαθιές στοές στην είσοδο των οποίων αφήνει τα περιττώματα. Στις στοές αναπτύσσονται ακάρεα, μύκητες ή βακτήρια που προκαλούν σήψη των κονδύλων με αποτέλεσμα να είναι ακατάλληλοι  προς κατανάλωση από τον άνθρωπο και σε περιπτώσεις έντονων προσβολών και από τα ζώα. 

Αντιμετώπιση:

  • Βιολογική αντιμετώπιση:  Χρησιμοποιούνται φερομονικές παγίδες από τους καλλιεργητές για την παρακολούθηση του πληθυσμού της φθοριμαίας.  Όταν ολοκληρώνεται η σπορά γίνεται και η τοποθέτηση των παγίδων. Εγκαθίστανταιπρος το κέντρο του χωραφιού μετά την εμφάνιση των φυτών και η παρακολούθησή τους ολοκληρώνεται όταν τελειώνει η συγκομιδή. Για τη βιολογική αντιµετώπιση του εντόμου  χρησιµοποιούµε κυρίως σκευάσµατα βακίλου (Bacillus thuringiensis).

 

  • Χημική αντιμετώπιση: Ο πρώτος ψεκασμός θα πρέπει να εφαρμόζεται αμέσως μετά την έναρξη των πρώτων συλλήψεων στις φερομονικές παγίδες και η θερμοκρασία να έχει φτάσει τους 16°C. Μέχρι αρχές Ιουλίου εφαρμόζονται τοπικοί ψεκασμοί μόνο όταν έχουμε αυξημένο αριθμό συλλήψεων (>100 ακμαία ανά τριήμερο). Από μέσα Ιουλίου έως Αύγουστο γίνονται τοπικοί ψεκασμοί για μέτριο αριθμό συλλήψεων (>40 ακμαία ανά τριήμερο). Σε υψηλές θερμοκρασίες εφαρμόζεται επαναλαμβανόμενος  ψεκασμός μετά 10 ημέρες.

2) Δορυφόρος

Ολιγοφάγο έντομο, στην Ελλάδα έχει συνήθως 3 γενιές το έτος. Σε υψηλούς πληθυσμούς έχουμε έντονη έως πλήρη αποφύλλωση των φυτών. Τα φυτά παρουσιάζονται σκελετωμένα με μέρη των σκληρών βλαστών λερωμένα από πληθώρα μαλακών περιττωμάτων. Περισσότερο ζημιογόνες είναι οι αδηφάγες προνύμφες και λιγότερο τα τέλεια έντομα.

Αντιμετώπιση:

  • Βιολογική αντιμετώπιση: Προτείνεται η σύλληψη και καταστροφή των ακμαίων, αυγών και προνυμφών που εμφανίζονται την άνοιξη (σε περίπτωση μικρού αριθμού). Για τη βιολογική αντιμετώπιση του εντόμου χρησιμοποιείται το αρπακτικό Podisus maculiventris. Στο εµπόριο κυκλοφορεί το βιολογικό σκεύασµα Novodor που περιέχει ενεργούς κρυστάλλους πρωτεΐνης του Βacillus thuringiensis var. tenebrionis και δρα κατά των προνυµφικών ηλικιών του δορυφόρου. Ενεργοποιείται σε εξειδικευµένες συνθήκες που απαντώνται στον εντερικό σωλήνα του δορυφόρου µε αποτέλεσµα την άµεση διακοπή της διατροφής του εντόµου και των ζηµιών που αυτό προξενεί στη φυτεία. Η προνύµφη θανατώνεται σε 4-7 ηµέρες ανάλογα µε τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν και την ηλικία της. Ένας εναλλακτικός τρόπος αντιµετώπισης και αρκετά αποδοτικός είναι µε τα χέρια.
  • Χημική αντιμετώπιση: Η επέμβαση με χημικά προϊόντα είναι ένα αποτελεσματικός τρόπος καταπολέμησης του δορυφόρου.  Η αλλαγή στη χρήση  των εντομοκτόνων συνεισφέρει  στην αντιμετώπιση της ανθεκτικότητας που αναπτύσσεται από τη επαναλαμβανόμενη χρήση τους. Χρησιμοποιούνται εγκεκριμένα σκευάσματα για την καλλιέργεια τα οποία εφαρμόζονται όταν έχει εκκολαφθεί το 15-30% των αυγών. Οι αναπτυγμένες προνύμφες είναι δύσκολο να καταπολεμηθούν, ιδιαίτερα του 4ου υποσταδίου που είναι υπεύθυνες για το 75% της ζημιάς.

3) Σιδηροσκώληκας:  

Οι σιδηροσκώληκες είναι πολυφάγα είδη και αποτελούν σοβαρούς εχθρούς για τους κονδύλους. Ο βιολογικός τους κύκλος συμπληρώνεται σε 3-5 έτη με βάση το κλίμα και τη διαθέσιμη τροφή. Οι προνύμφες μπορεί να προσβάλλουν ρίζες, κονδύλους ή σπόρους που φυτρώνουν. Οι σοβαρότερες  ζημιές περιορίζονται στους κονδύλους την περίοδο της συγκομιδής στους οποίους δημιουργούν στοές. Η ζηµιά από τους σιδηροσκώληκες είναι ορατήι στους κονδύλους των φυτών, που τους τρυπούν µε ευθείες στοές αρκετών χιλιοστών όταν ακόµα βρίσκονται εντός του εδάφους ζημιώνοντας σοβαρά το φυτό προκαλόντας μέχρι και ξήρανση όταν η προσβολή είναι μεγάλη.

Αντιμετώπιση:

  • Βιολογική αντιμετώπιση: Οι κόνδυλοι πρέπει να συγκομίζονται πριν το στάδιο ωρίμανσης γιατί οι προνύμφες προσβάλλουν τους ώριμους κονδύλους. Οι συνθήκες ξηρασίας στο έδαφος και οι αρόσεις σε ξηρό έδαφος τη περίοδο του καλοκαιριού συμβάλλουν στην καταστροφή αυγών και προνυμφών. Μετά τη συγκομιδή των κονδύλων με τα κατάλληλα καλλιεργητικά μέσα όπως οι θερινές αρόσεις, οι προνύμφες νεκρώνονται μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας. Ακόμα εφαρμόζεται πρόγραµµα πολυετών αµειψισπορών µε επιλογή φυτικών ειδών που δεν προσβάλλονται από σιδηροσκώληκες.

 

  • Χημική καταπολέμηση: Σε περιπτώσεις μεγάλων  πληθυσμών χρησιμοποιούνται  εγκεκριμένα εντομοκτόνα εδάφους με τη σπορά στις γραμμές φύτευσης. 

4) Αφίδες: 

Εμφανίζονται στην καλλιέργεια την άνοιξη και συμπληρώνουν πολλές γενεές κατά τη διάρκεια του έτους. Λόγω απομύζησης δεν προκαλούνται άμεσες ζημιές, ωστόσο με την εμφάνισή τους ενδέχεται να αποτελέσουν φορείς ιώσεων που εξασθενούν την πατάτα. 

Αντιμετώπιση:

  • Βιολογική καταπολέμηση: Χρησιµοποιούνται σκευάσµατα ελαίου, θερινά ορυκτέλαια ή σάπωνες. 
  • Χημική καταπολέμηση: Χρησιμοποιούνται χημικά σκευάσματα εναλλάσσωντάς τα. Επιπλέον η ορθή ερφαμογή λίπανσης και άρδευσης συμβάλλει στη μείωση του πληθυσμού.

Ασθένειες

Ασθένεια πατάτας

1)Περονόσπορος: 

Ο περονόσπορος  προσβάλλει αρχικά τα κατώτερα φύλλα  και έπειτα επεκτείνεται προς τα πάνω. Προκαλεί κηλίδες ακανόνιστου σχήµατος και χρώµατος που στην αρχή έχουν πρασινοκίτρινο χρώμα και καταλήγει σε καστανό, ιώδες προς µαύρο. Στην κάτω επιφάνεια των φύλλων με την προυπόθεση ότι  ο καιρός είναι υγρός, στο περιθώριο των κηλίδων αναπτύσσεται ένα υπόλευκο χνούδι που αποτελείται  από τους κονιδιοφόρους του µύκητα.

Αντιμετώπιση:

  • Βιολογική αντιμετώπιση:  Χρησιμοποιούνται χαλκούχα σκευάσματα  όπως βορδιγάλειος πολτός, οξυχλωριούχος πολτός, κ.λπ.). Ανθεκτικές ποικιλίες. Απομακρύνονται τα υπολείμματα και αποφεύγεται η υπερβολική δόση αζωτούχων λιπασμάτων. Πολύ σημαντική η ορθή διαχείριση της άρδευσης. Η καλλιέργεια πρέπει να φυτεύεται προς τη φορά του ισχύοντος ανέµου να γίνεται βαθειά σπορά και καλός αερισµός (όχι µεγάλα δένδρα, και αποφυγή φύτευσης σε λάκκους). Καλό είναι να  αποφεύγονται τα ποτίσματα με καταιονισμό (τεχνητή βροχή) και να  προτιμούνται οι πρωινές ώρες και σε ημέρες με ηλιοφάνεια. Η τακτική αυτή  πρέπει να εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια ολόκληρης της  βλαστικής περιόδου. 
  • Χημική καταπολέμηση: Συστήνονται  προληπτικές επεμβάσεις ανά 7-10 ημέρες ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν, με έναρξη ψεκασμών όταν τα φυτά έχουν ύψος 15-20 εκ. ώστε να αποφευχθεί η προσβολή από την ασθένεια. Σε περίπτωση προσβολής ή επικράτησης ευνοϊκών συνθηκών χρησιμοποιούνται  και διασυστηματικά σκευάσματα.

2) Αλτερνάρια

Ασθένεια που προσβάλλει κυρίως το φύλλωμα της πατάτας. Το παθογόνο παραμένει σε ξηρούς προσβεβλημένους ιστούς για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όταν επικρατεί υψηλό ποσοστό υγρασίας  παράγονται μεγάλος αριθμός σπορίων, με ξηρό καιρό και αέρα διασπείρονται και έπειτα  με υγρό καιρό φυτρώνουν  και μολύνουν. Συνεπώς εναλλαγή υγρού - ξηρού καιρού και ταυτοχρόνως θερμού είναι οι ιδανικές συνθήκες για την ασθένεια.Τα συμπτώματα της εκδηλώνονται  πρώτα στα κατώτερα φύλλα των λιγότερο εύρωστων φυτών και ελάχιστα  σε νεαρά και ζωηρά φυτά.

Αντιμετώπιση:

  • Βιολογική καταπολέμηση: Επιλέγονται ανθεκτικές ποικιλίες  (κυρίως όψιµες). Εφαρμόζεται η μέθοδος της αμειψισποράς µε φυτά µη ξενιστές για καθυστέρηση  της εξάπλωσης της ασθένειας. Αποφεύγεται το πότισμα µε τεχνητή βροχή και καταστρέφονται τα υπολλείματα των προηγουµένων καλλιεργειών καθώς και των ζιζανίων.
  • Χημική καταπολέμηση: Χρησιμοποιούνται σκευάσματα επαφής σε ευνοϊκές για την ασθένεια συνθήκες και εφαρμόζονται ανά 10 ημέρες.  Η εφαρμογή μπορεί να συνδυάζεται με τον περονόσπορο. Τα διασυστηματικά σκευάσματα κατά του περονοσπόρου δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτικά για την αλτερνάρια. Ξεκινάμε τις επεμβάσεις όταν εμφανίζονται οι προσβολές  ή όταν τα φυτά αρχίζουν να «αδυνατίζουν».

3)Ριζοκτόνια

Ο μύκητας προσβάλλει τον λαιμό των φυτών και σχηματίζεται έλκος. Στην περιοχή της προσβολής είναι ορατό ένα  κοκκινωπό αραιό μυκήλιο και τα  φυτά εμφανίζουν καρούλιασμα των φύλλων. Ο μύκητας αναπτύσσεται σε χαμηλές θερμκρασίες.

  • Βιολογική καταπολέμηση: Για να καταπολεμηθεί βιολογικά ο μύκυτας χρησιμοποιείται υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό, εφαρμόζεται τριετής αμειψισπορά και ο καρπός συγομίζεται όσο το δυνατόν πρωιμότερα πριν την πτώση της θερμοκρασίας. 
  • Χημική καταπολέμηση: Χρησιμοποιούνται  εγκεκριμένα χημικά σκευάσματα για την καλλιέργεια και γίνονται ψεκασμοί με την έναρξη της προσβολής  κάθε 7 ημέρες, σε πολύ έντονη προσβολή.

Ιώσεις

Οι ιώσεις είναι από τις πιο σοβαρές ασθένειες της πατάτας. Η μεταφορά τους γίνεται είτε με το πατατόσπορο είτε μέσω των εντόμων και κυρίως των αφίδων. Τα συμπτώμτά τους ανάλογα με το είδος τους ποικίλλουν, μπορεί να συναντήσουμε νανισμό, νεκρώσεις, ή κηλιδώσεις ή μωσαϊκό στα φύλλα.  Για την αντιμετώπιση των ιώσεων χρησιμοποιούνται ανθεκτικές ή ανεκτικές ποικιλίες, αποφεύγεται ο τεμαχισμός του σπόρου της πατάτας, απομακρύνονται και καταστρέφονται τα ζιζάνια και καταπολεμώνται  συστηματικά οι αφίδες. Οι κυριότερες ιώσεις που συναντώνται στην Ελλάδα είναι:

  • PLRV: Καρούλιασμα των φύλλων
  • PVY: Ράβδωση της πατάτας
  • PVX: Απλό μωσαϊκό της πατάτας
  • PVA: Μωσαϊκό που οφείλεται στον ιό Α της πατάτας.

Καταπολέμηση ζιζανίων 

Το σωστό όργωμα  εδάφους και οι πολυετείς αµειψισπορές αποτελούν μεθόδους  που ελαττώνουν  τα ζιζάνια. Τα ετήσια ζιζάνια στη καλλιέργεια της πατάτας  εµφανίζονται στα τέλη του χειµώνα και την άνοιξη ενώ στις αρδευόµενες καλλιέργειες στις αρχές του καλοκαιριού. Τα βασικά μέτρα αντιμετώπισής τους  είναι:

  1. Χρησιμοποίηση υγιούς και καθαρού σπόρου
  2. Επιλογή καλλιέργειας της κατάλληλης ποικιλίας
  3. Επιλογή του κατάλληλου χρόνου σποράς
  4. ∆ιαχείρηση της πυκνότητας και του τρόπου σποράς
  5. Καλλιέργεια φυτικών ειδών που εκλύουν αλληλοπαθητικές ουσίες από το υπόγειο ή το υπέργειο τµήµα τους
  6. Βοτανίσµατα (µε το χέρι ή µε γεωργικά εργαλεία)
  7. Φρεζαρίσµατα
  8. Σκαλίσµατα
  9. Εδαφοκάλυψη µε χρήση µαύρου πλαστικού, αχύρων, πριονιδίων κ.ά.
  10. Ψευδής σπορά
  11. Φλογοβόλο (στο στάδιο των δύο πραγµατικών φύλλων)
  12. Χημική καταπολέμηση με ζιζανιοκτόνα πριν και μετά τη φύτευση

 

Τεχνολογία στην καλλιέργεια

Γεωργία ακριβείας

Για τη διατήρηση της ποιότητας και γεύσης της πατάτας σε υψηλό επίπεδο, η γεωργία ακριβείας βοηθά στη σωστή φυτοπροστασία, άρδευση και λίπανση. Οι μετεωρολογικοί σταθμοί χρησιμεύουν στη συλλογή δεδομένων ούτως ώστε να υπάρξουν στοχευμένες επεμβάσεις από πλευράς αγρότη. Δημιουργώντας χάρτες παραγωγής και κάνοντας χαρτογράφηση του αγρού, ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί. Τα drones (εναέρια, μη επανδρωμένα μέσα) είναι στο επίκεντρο αυτής της τεχνολογίας. Η χαρτογράφηση του αγρού γίνεται είτε με τη βοήθεια δορυφορικών φωτογραφιών, είτε ακόμα καλύτερα μέσω φωτογραφιών που τραβήχτηκαν από drone με απλές, υπερφασματικές ή θερμικές κάμερες. Ακόμα μπορούν να δημιουργηθούν χάρτες παραγωγής για μία καλύτερη εικόνα του αγρού μέσω αισθητήρων στο μηχάνημα συγκομιδής. Τα δεδομένα αυτά σε συνδυασμό με την χαρτογράφηση που έχει επέλθει με τηλεσκοπικά μέσα, μπορούν να είναι χρήσιμα με το κατάλληλο πρόγραμμα (software) όπως για παράδειγμα το GIS, λογισμικό που χρησιμοποιείται για την επεξεργασία δεδομένων και χαρτών, συνδυαστικά με τη χαρτογράφηση που έχει γίνει έχοντας ένα GPS ικανό για να ελέγχει την ακριβή τοποθεσία.

Ακόμα μέσω των κατάλληλων αισθητήρων μετρώνται οι δείκτες βλάστησης (πχ. NDVI και NDRE). Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται καλύτερος έλεγχος της παραγωγής με πρόβλεψή της και συνάμα έλεγχο για πιθανές ελλείψεις στη λίπανση ή την άρδευση, όπως και για την ύπαρξη ασθενειών και ζιζανίων. 

Τέλος, ένα χρήσιμο εργαλείο στην γεωργία ακριβείας είναι η μέτρηση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας του εδάφους. Με αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζουμε τη μεταβλητότητα του εδάφους, έχοντας πληροφορίες βασικές για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να επέμβουμε με τις διάφορες εισροές (πχ. άρδευση), όπως το πορώδες αλλά και την αλατότητα του εδάφους.

Ματιά στο εξωτερικό

H πατάτα είναι από τα πιο δημοφιλή οπωροκηπευτικά στον κόσμο, και καλλιεργείται είτε σε ανοιχτό αγρό, είτε σε θερμοκήπια. Η τελευταία τάση, όμως, έρχεται από χώρες όπως η Φινλανδία και η Ολλανδία  , όπου καλλιεργείται σε κάθετες φάρμες (vertical farming). Τέτοιας μορφής θερμοκήπια, λειτουργούν σαν εργοστάσια βέλτιστης παραγωγής, δηλαδή παράγουν με τη μέγιστη απόδοση, εκμεταλλευόμενοι την έλλειψη καιρικών φαινομένων και ασθενειών, λειτουργώντας κάτω από καθεστώς πλήρως ελεγχόμενου περιβάλλοντος. Σε πολλές χώρες συναντάται επίσης η αυτόματη καλλιέργεια της πατάτας, όπως και στην Ελλάδα, γεγονός που δείχνει τα βήματα μπροστά που κάνει η γεωπονία όσον αφορά την τεχνολογία. Στην Ινδία, η πατάτα καλλιεργείται σε θερμοκήπια αεροπονίας, με αυτόν τον τρόπο δίνεται μόνο η αναγκαία ποσότητα υγρασίας και θρεπτικών συστατικών.

Στην Ελλάδα

Όπως προαναφέρθηκε, στην Ελλάδα  εφαρμόζονται συστήματα αυτοματισμού στην καλλιέργεια της πατάτας, καθώς και απομακρυσμένος έλεγχος μέσω εφαρμογών οι οποίες συνδέουν το κινητό του αγρότη με τους διάφορους αισθητήρες που είναι εγκατεστημένοι στους ελκυστήρες, όπως και στο χωράφι, σε περιπτώσεις που υπάρχουν μετεωρολογικοί σταθμοί. Επίσης στην περιοχή της Ηλείας, η καλλιέργεια της πατάτας γίνεται σε θερμοκήπια, συμβατικού τύπου, ούτως ώστε να καταπολεμηθούν οι καιρικές συνθήκες που μπορούν να καταστρέψουν μεγάλο κομμάτι της παραγωγής. Συνήθως, η οικονομική ευχέρεια των αγροτών στην Ελλάδα δεν είναι στα ίδια επίπεδα όπως των αντίστοιχων σε Ολλανδία για παράδειγμα, αυτό σημαίνει ότι η ανάπτυξη και μοντερνοποίηση της γεωργίας δεν μπορεί να έχει τον ίδιο ρυθμό. Όμως, αεροπονικά συστήματα, σαν αυτά της Ινδίας μπορούν να εφαρμοστούν για κατακόρυφη βελτίωση της παραγωγής, μιας και η έρευνα στο κομμάτι της γεωργίας στην Ελλάδα βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο και μπορεί να συμβάλει στο σύνολο της.

 

Για τον ερασιτέχνη

Ποια είναι η πιο κατάλληλη εποχή φύτευσης;

Υπάρχουν τρεις εποχές που γίνεται η φύτευση της πατάτας. Η πρώτη είναι την άνοιξη, η δεύτερη το καλοκαίρι και η τρίτη το φθινόπωρο:

  1. Ανοιξιάτικη παραγωγή: Στη νότια Ελλάδα η φύτευση γίνεται από τα μέσα Ιανουαρίου μέχρι τα τέλη Φλεβάρη, Στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα οι φυτεύσεις για ανοιξιάτικη καλλιέργεια γίνεται από τα μέσα Φλεβάρη έως τις αρχές Απριλίου.
  2. Καλοκαιρινή παραγωγή: Είναι η πιο συνηθισμένη. Γίνεται μόνο σε ψυχρές, ορεινές περιοχές και φυτεύονται από τον Απρίλιο έως Μάη  και δίνει κόνδυλο από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο.
  3. Φθινοπωρινή παραγωγή: Η φύτευση γίνεται αποκλειστικά στη νότια Ελλάδα από τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβρη και δίνει κόνδυλο τον Νοέμβριο μέχρι Δεκέμβρη.

Ποιες είναι οι προτεινόμενες αποστάσεις φύτευσης;

Οι πατάτες πρέπει να φυτεύονται σε βάθος 15-20 εκατοστά. Οι αποστάσεις φύτευσης κυμαίνονται 30-40 εκατοστά μεταξύ των φυτών και 70-80 εκατοστά μεταξύ των γραμμών φύτευσης. Δεν πρέπει να γίνονται πυκνές φυτεύσεις γιατί δεν υπάρχει καλός αερισμός και ευνοούνται ασθένειες όπως ο περονόσπορος.

Ποια ποικιλία να επιλέξω;

Υπάρχουν πολλές ποικιλίες πατάτας που μπορείτε να επιλέξετε. Οι πιο γνωστές που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι οι Spunta, Kennebec, Agila, Alegria, Liseta, Marfona, Vivaldi και Alaska. Επίσης δημοφιλείς ποικιλίες που συναντάμε με διάφορα τοπωνύμια της Ελλάδας είναι οι πατάτα Νάξου, η πατάτα Νευροκοπίου, η πατάτα Κύπρου και η πατάτα Λασιθίου.

Πώς κάνω την κατάλληλη επιλογή πατατόσπορου;

Είναι πολύ σημαντικό να προμηθευτείτε υγιή πατατόσπορο που θα φυτέψετε στον κήπο σας. Προτιμήστε μικρό σε μέγεθος πατατόσπορο που δεν θα χρειάζεται τεμαχισμό για τη φύτευση. Πατατόσπορος που φέρει λευκό ταμπελάκι στο σακί του (elite) και μπλε ταμπελάκι στο σακί θεωρούνται πιστοποιημένοι. Ο σπόρος  πριν εγκατασταθεί στο κήπο μας καλό θα ήταν να έχει μείνει για λίγες ημέρες σε θερμοκρασία 16-18 βαθμών κελσίου ώστε να έχει βγει φύτρα. Προσέχουμε να μην τους χτυπάει το φως αλλά και να έχουν επαρκή υγρασία.

Τι προετοιμασία χρειάζεται να κάνω στον κήπο;  

Πριν φυτέψετε τις πατάτες πρέπει να έχετε προετοιμάσει τον κήπο σας. Αυτό περιλαμβάνει αρχικά την απομάκρυνση των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας. Το έδαφος πρέπει να είναι αφράτο και να μην έχει καθόλου σβόλους. Απαιτείται έτσι ένα πολύ καλό όργωμα. 

Τι ανάγκες έχει η πατάτα σε λίπανση;

Η πατάτα είναι ιδιαίτερα απαιτητική σε θρεπτικά στοιχεία. Κατά την προετοιμασία του εδάφους και πριν την εγκατάσταση του σπόρου μπορείτε να εμπλουτίσετε το έδαφος με βιολογικό λίπασμα πλούσιο σε άζωτο, φώσφορο και κάλιο αλλά και μαγνήσιο. Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας μπορείτε μια φορά στις 10 μέρες να προσθέσετε βιολογικό λίπασμα αζώτου και καλίου. Όταν πλησιάζει η συγκομιδή προσθέτουμε κάλιο, πράγμα που θα κάνει τους καρπούς σας πιο νόστιμους.

Τι ανάγκες έχει σε άρδευση  η πατάτα;

Η πατάτα έχει μεγάλες ανάγκες από νερό κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Προσοχή στα ποτίσματα μετά την φύτευση να μην είναι υπερβολικά γιατί υπάρχει περίπτωση σαπίσματος του σπόρου. Κάθε στάδιο έχει τις δικές του απαιτήσει σε νερό. Ποτίζουμε συνήθως 2-3 φορές την εβδομάδα την περίοδο της ανοιξιάτικης καλλιέργειας και 1-2 φορές την εβδομάδα στην περίοδο της φθινοπωρινής καλλιέργειας. Η συχνότητα και η ποσότητα του νερού εξαρτώνται από την εποχή της καλλιέργειας, το μέγεθος του φυτού αλλά και τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή.

Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι εχθροί και ασθένειες της πατάτας;

Ο περονόσπορος θεωρείται από τις πιο σοβαρές ασθένειες της πατάτας. Μπορείτε να ψεκάζετε προληπτικά κάθε 7-10 ημέρες με σκευάσματα χαλκού. Οι ψεκασμοί συνήθως αρχίζουν όταν το φυτό αποκτήσει ύψος 15-20 εκατοστά. Για τους εχθρούς μπορείτε να ψεκάζετε και σκευάσματα φυσικής πυρεθρίνης που είναι βιολογικά. Ο πιο σημαντικός εχθρός είναι ο δορυφόρος.

Τι πρέπει να ξέρω για την φύτευση της πατάτας στο μπαλκόνι σε γλάστρα;

Μπορείτε πολύ εύκολα να απολαύσετε τις δικές σας πατάτες ακόμη και αν δεν έχετε κήπο. Το μπαλκόνι σας και κάποιες γλάστρες είναι αρκετό.

Για αρχή πρέπει να προμηθευτείτε μια γλάστρα διαμέτρου 30 x 30 ή ειδικό πλαστικό σάκο φύτευσης που υπάρχει στο εμπόριο. Μπορείτε επίσης να φυτέψετε πατάτες σε κομμένα βαρέλια, τσουβάλια ακόμη και ξύλινα τελάρα.

Επιλέξτε μια θέση στο μπαλκόνι σας με νότιο προσανατολισμό και ηλιοφάνεια. Τοποθετήστε στη βάση της γλάστρας ή όπου αλλού επιλέξετε μια στρώση από χαλίκια για καλή αποστράγγιση. Προσθέστε φυτόχωμα σε ύψος περίπου 20 εκατοστά από τη βάση. Φυτέψτε 3-4 κονδύλους σε κάθε γλάστρα και προσθέστε 10 εκατοστά φυτόχωμα. Όταν τα φυτά φτάσουν τα 20 εκατοστά προσθέστε άλλη μια στρώση φυτοχώματος 10 εκατοστών. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται άλλη μια φορά.

Πότε είναι η καταλληλότερη στιγμή να γίνει η συγκομιδή;

Η συγκομιδή της πατάτας γίνεται περίπου 90-120 ημέρες μετά τη φύτευση. Ο χρόνος έχει να κάνει με την ποικιλία, την εποχή της καλλιέργειας και τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή.

 

Πηγές - Βιβλιογραφία

  1. ΚΑΛΟΡΙΖΟΥ Ε., ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ Α. ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ.
  2. ΚΟΣΜΑΣ Π. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ (2009). ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ. Εκδόσεις Ψύχαλος.
  3. Μιούλεν Πατρικ (2007). Μτφ.:Σαλίμπα Α. & Δημητριάδη Α. Εγκυκλοπαίδεια καλλιεργητή. Εκδόσεις Ψύχαλος.
  4. ΟΛΥΜΠΙΟΣ Μ. ΧΡΗΣΤΟΣ (2015). Η Τεχνική της Καλλιέργειας των Υπαίθριων Κηπευτικών. Εκδόσεις Σταμούλη.
  5. Σάββας Δ.(2016). Γενική Λαχανοκομία. Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ.
  6. Οδηγίες ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας στην πατάτα
2024 Agroclica, All rights reserved