Σύνδρομο ταχέως μαρασμού στο βαμβάκι

Το σύνδρομο του ταχέως μαρασμού στο βαμβάκι (ή χαλκόχρωμος μαρασμός) αποτελεί μια πρόσφατα αναγνωρισμένη ασθένεια που επηρεάζει εκτός των άλλων και τις βαμβακοκαλλιέργειες, όπου και πρωτοπαρατηρήθηκε. Εμφανίζεται κατά σημεία στο χωράφι και σε διάφορες χρονικές στιγμές κατά τη διάρκεια του καλλιεργητικού κύκλου. Τα αίτια που το προκαλούν δεν έχουν γίνει ακόμη σαφή από την επιστημονική κοινότητα. Τόσο βιοτικοί, όσο και αβιοτικοί παράγοντες έχουν θεωρηθεί ως παράγοντες της ασθένειας. 

Συμπτώματα

• Φαινομενικά τα φυτά εμφανίζουν συμπτώματα που θυμίζουν προσβολή από κάποιο παθογόνο, καθώς τα κυριότερα είναι ο μαρασμός και ο αποχρωματισμός των φύλλων. 
• Η αλλαγή του χρώματος στα φύλλα γίνεται σταδιακά καθώς από πράσινο, αρχίζει να εμφανίζει χλωρωτικές περιοχές οι οποίες σταδιακά μεταβάλλονται σε χάλκινες, με τελικό αποτέλεσμα τον μαρασμό τους. 
• Τα ερυθρού ή χάλκινου χρώματος φύλλα των ασθενών φυτών γενικά είναι πιο θερμά στην αφή, σε σχέση με τα πράσινα υγιή φύλλα των φυτών που δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. 
• Η ασθένεια εμφανίζεται συνήθως σε ποικιλίες που χαρακτηρίζονται ως σύντομου καλλιεργητικού κύκλου (π.χ. σε ποικιλίες του Gossypium hirsutum που αποτελεί και το βασικό καλλιεργούμενο είδος στην Ελλάδα) 
• Φυτά τα οποία δέχονται πρακτικές που έχουν σαν στόχο την περαιτέρω πρωίμιση της παραγωγής ή φυτά με μεγάλο αριθμό καρυδιών είναι ιδιαίτερα ευπαθή στην ασθένεια.
• Ο φλοιώδης ιστός των μίσχων και των στελεχών μερικές φορές καταρρέει και μεταχρωματίζεται στα φυτά που έχουν προσβληθεί. Οι μίσχοι των καρυδιών, οι καρποφόροι βλαστοί και το κύριο στέλεχος κοντά στο σημείο που φέρεται η καρποφορία αποτελούν τους ιστούς που προσβάλλονται συχνότερα. 
• Παρατηρείται πρώιμη πτώση των φύλλων και των  καρυδιών όπως και πρόωρο άνοιγμά τους.
• Το ριζικό σύστημα των προσβεβλημένων φυτών σταματάει να αναπτύσσεται και δεν έχει καθόλου ή παρουσιάζει ελάχιστη ανάπτυξη των δευτερογενών ριζών.

Στάδια του βιολογικού κύκλου του βαμβακιού που εμφανίζονται τα συμπτώματα

• Τα συμπτώματα του φαινομένου συνήθως εμφανίζονται λίγο μετά την καρπόδεση και κατά τα στάδια έντονης ανάπτυξης των καρπών.
• Ωστόσο μπορούν να εκδηλωθούν και καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης των καρπών μέχρι και το τελικό στάδιο ωρίμανσης/συγκομιδής.
• Όσο πιο κοντά στο στάδιο της συγκομιδής βρίσκεται η καλλιέργεια, τόσο πιο έντονα θα είναι τα συμπτώματα και τόσο μεγαλύτερη η τελική απώλεια στην παραγωγή.

Αίτια

• Το σύνδρομο του ταχέως μαρασμού πιθανολογείται πως προκαλείται από αβιοτικούς παράγοντες. 
• Επίσης, εμφανίζει σποραδική κατανομή χωρίς να ακολουθεί κάποιο συγκεκριμένο μοτίβο. 
• Η ασθένεια παρατηρείται συχνά όταν πραγματοποιηθεί υπερβολική άρδευση ή υψηλές βροχοπτώσεις, που θα έχουν ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση νερού γύρω από τη ρίζα του φυτού, και όταν στη συνέχεια ακολουθήσουν υψηλές θερμοκρασίες με έντονη ηλιοφάνεια. 
• Συνδυαστικά με την προηγούμενη συνθήκη τα φυτά που αναπτύσσονται με γρήγορο ρυθμό και ταυτόχρονα εμφανίζουν ανισορροπία στη θρέψη (λόγω εφαρμογής περίσσειας ποσότητας αζώτου, τροφοπενίες φωσφόρου, θείου και/ή καλίου) είναι πιο επιρρεπή στην εμφάνιση της ασθένειας.
• Τέλος, όταν τα εδάφη είναι βαριά με κακή αποστράγγιση τότε τα συμπτώματα από αυτές τις προσβολές είναι πιθανό να είναι εντονότερα.

Χημική αντιμετώπιση

Εάν γίνουν οι κατάλληλες επεμβάσεις στην αρχή της εμφάνισης της ασθένειας μπορεί να γίνει ανάκαμψη των φυτών, αλλά οι τελικές αποδόσεις θα έχουν ήδη υποστεί μείωση. Ορισμένες επεμβάσεις είναι οι εξής:

• Διαφυλλικός ψεκασμός με 2% ουρία.
• Ψεκασμός με οξυχλωριούχο χαλκό κοντά στη ρίζα των φυτών.
• Εάν έχουν εμφανιστεί τα συμπτώματα προτείνεται εφαρμογή χλωριούχου κοβαλτίου.

Σε περίπτωση εμφάνισης των συμπτωμάτων απευθυνθείτε στον υπεύθυνο γεωπόνο της περιοχής σας.

Προληπτικά μέτρα

• Αποφυγή χρήσης ευαίσθητων ποικιλιών ή επιλογή ποικιλιών βάμβακος που δεν έχουν ιστορικό εμφάνισης του συνδρόμου του ταχέως μαρασμού αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για την μείωση των απωλειών. 
• Καλή αποστράγγιση στο χωράφι ώστε να μην συσσωρεύεται νερό γύρω από το ριζικό σύστημα των φυτών.
• Αποφυγή των υπερβολικών αρδεύσεων και πραγματοποίηση όταν είναι απαραίτητο και στις απαιτούμενες ποσότητες. 
• Έλεγχος της καλλιέργειας τις ημέρες με έντονη βροχόπτωση που συνοδεύονται από υψηλές θερμοκρασίες. Στην περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων θα πρέπει να γίνουν χημικές επεμβάσεις.
• Σχεδιασμός του προγράμματος λίπανσης ώστε να μην εισέρχονται στην καλλιέργεια περισσότερες λιπαντικές μονάδες από όσες χρειάζονται, που θα έχουν ως αποτέλεσμα την υπερβολική ανάπτυξη των φυτών σε σύντομο χρονικό διάστημα. Επίσης, σε περίπτωση που η ανάλυση εδάφους υποδεικνύει ελλείψεις σε θρεπτικά στοιχεία, συστήνεται η λίπανση με μονάδες φωσφόρου, καλίου και θείου πριν τη σπορά.
• Προγραμματισμός πιο πρώιμης σποράς ώστε να έχει γίνει η συγκομιδή της καλλιέργειας πριν την περίοδο των έντονων υψηλών θερμοκρασιών.

Με τι μπορεί να συγχέεται το φαινόμενο του ταχέως μαρασμού

Τα συμπτώματα του ταχέως μαρασμού που εμφανίζονται στα υπέργεια τμήματα της καλλιέργειας μπορούν συχνά να συγχέονται με αυτά που προκαλούνται από διάφορες ασθένειες όπως:

• συμπτώματα των αδρομυκώσεων βερτισίλιο και φουζάριο
• των σηψηρριζιών που οφείλονται σε μικροοργανισμούς που ανήκουν στα γένη Macrophomina και Phymatotrichum
• με συμπτώματα προσβολής από διάφορα είδη νηματωδών 
• με συμπτώματα τροφοπενίας καλίου, φωσφόρου ή/και θείου 
• με ζημιές από ξηρασία ή παρατεταμένη περίοδο που επικρατούσαν υψηλές θερμοκρασίες και υψηλή ένταση ηλιακής ακτινοβολίας

Οι τρόποι διαχωρισμού της ασθένειας του χαλκόχρωμου μαρασμού από άλλες ασθένειες είναι:

• Παρατήρηση της κατάστασης του κάτω μέρους του στελέχους και του ανώτερου μέρους της πασσαλώδους ρίζας (λαιμός των φυτών) . 
• Παρατηρώντας το μοτίβο με το οποίο έχει κάνει την εμφάνισή της η ασθένεια στο χωράφι. 
• Η εντεριώνη, τα ξυλώδη αγγεία και ο φλοιός στο σημείο του λαιμού των φυτών διατηρούν τη φυσιολογική ανοιχτόχρωμη απόχρωσή τους και εμφανίζονται υγιή στο γυμνό μάτι στην περίπτωση που πάσχουν από το σύνδρομο του ταχέως μαρασμού. 
• Σε αντίθεση με προσβολές από φυτοπαθογόνους μύκητες των γενών Fusarium ή Verticillium , παρατηρούνται ραβδώσεις κίτρινου ή καφέ χρώματος εντός και γύρω από τα αγγεία του ξύλου (ξυλώδους παρεγχύματος).
• Οι μύκητες που προκαλούν σηψιρριζίες προκαλούν μεταχρωματισμούς και σήψεις πρώτα στον φλοιό και έπειτα σε ολόκληρη τη ρίζα.
• Οι μύκητες του γένους Rhizoctonia προκαλούν περιτύλιξη του στελέχους στη γραμμή του εδάφους και μαύρο μεταχρωματισμό του καμβίου τόσο στην περιοχή του βλαστού, όσο και στην περιοχή της ρίζας.
• Στην περίπτωση που η ανώτερη περιοχή της ρίζας και ο λαιμός των φυτών φαίνονται υγιή, τότε τα συμπτώματα που παρατηρούμε στην ανώτερη περιοχή της βλάστησης (φύλλα κλπ.) ευθύνονται στο σύνδρομο του ταχέως μαρασμού. 
• Το σύνδρομο του ταχέως μαρασμού συχνά παρατηρείται πρώτα και πιο έντονα στα φυτά που βρίσκονται στις άκρες των σειρών ή κατά μήκος των άκρων του χωραφιού ή ακόμα και σε μεμονωμένα φυτά μέσα στην εκμετάλλευση.
• Συχνά προκαλεί πιο διακριτά συμπτώματα σε χωράφια χαμηλής πυκνότητας φύτευσης τυχαία εντός των σειρών. Το αντίθετο από αυτό το μοτίβο παρατηρείται στην περίπτωση έλλειψης από κάποιο θρεπτικό στοιχείο, ξηρασία και στην περίπτωση προσβολής από νηματώδεις.