Η ζεύζερα (Zeuzera pyrina) είναι ένα λεπιδόπτερο που προσβάλλει πληθώρα δέντρων. Στην χώρα μας, η ζεύζερα προσβάλλει και προκαλεί έντονες ζημιές στις μηλιές, αχλαδιές και ελιές, ενώ σε μικρότερο βαθμό προσβάλλει την κυδωνιά,την καρυδιά, τα πυρηνόκαρπα (κερασιές, δαμασκηνιές, ροδακινιές), τα δασικά είδη (σφένδαμος, οξιά) και καλλωπιστικά δέντρα και τους θάμνους (λιγούστρο, ιτιά). Οι προνύμφες του εντόμου αυτού είναι ξυλοφάγες και τρέφονται εντός του κορμού ή των κλαδιών, δημιουργώντας στοές στο ξύλο, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνονται τα δέντρα, ή στην περίπτωση νεαρών δενδρυλλίων να αποξηραίνονται πλήρως.
Η ζεύζερα δραστηριοποιείται και σε θερμές, αλλά και σε ψυχρές περιοχές. Στις ψυχρότερες περιοχές όπως η ηπειρωτική και η βόρεια Ελλάδα, προκαλεί έντονες ζημιές στα μηλοειδή, ενώ στις θερμότερες περιοχές όπως στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους, αποτελεί σημαντικό εχθρό σε ελαιώνες.
Ο βιολογικός κύκλος της ζεύζερας
H ζεύζερα έχει μία γενεά ανά δύο με τρία έτη. Διαχειμάζει ως προνύμφη μέσα στα κλαδιά και τον κορμό του δέντρου, όπου είναι προστατευμένη. Οι προνύμφες νυμφώνονται την άνοιξη, δύο ή τρία χρόνια μετά την εμφάνισή τους. Τα ενήλικα του εντόμου βγαίνουν από το δέντρο κατά την αρχή του καλοκαιριού, και καθ’όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού ωοτοκούν τα ωά (αυγά) στην επιφάνεια του δέντρου, σε σχισμές του φλοιού. Ένα θηλυκό άτομο μπορεί να ωοτοκήσει εκατοντάδες ωά. Οι προνύμφες που προκύπτουν σκάβουν το ξύλο και εισέρχονται στο δέντρο.
Προνύμφη ζεύζερας που δημιουργεί στοές σε κλαδιά
Πηγή εικόνας: https://www.ipmimages.org/browse/subinfo.cfm?sub=2344
Συμπτώματα που προκαλεί η ζεύζερα
Οι προνύμφες της ζεύζερας σκάβουν εντός του ξύλου, ανοίγοντας στοές στις οποίες τρέφονται από το ξύλο (εντεριώνη). Αρχικά, τα συμπτώματα που παρατηρούνται είναι εξασθενημένα κλαδιά με φύλλα που κιτρινίζουν και μαραίνονται. Όσο προχωρούν οι προσβολές, τα κλαδιά και οι βραχίονες του δέντρου αποδυναμώνονται και μπορούν να σπάσουν και να πέσουν από το δέντρο. Σε πολύ μεγάλους αριθμούς, το έντομο μπορεί να προκαλέσει και νέκρωση του δέντρου. Τα νεαρά δέντρα είναι πιο ευαίσθητα σε προσβολές από ζεύζερα και τα συμπτώματα μαρασμού εμφανίζονται ταχύτερα και είναι πιο έντονα.
Στοές σε ξύλο από προνύμφες
Πηγή εικόνας: https://gd.eppo.int/taxon/ZEUZPY/photos
Η προνύμφες ζουν ατομικά στις στοές τους, διατηρώντας ένα άνοιγμα, από το οποίο σπρώχνουν σκόνη από το καταναλισκόμενο ξύλο και τα αποχωρήματά τους, τα οποία έχουν χαρακτηριστικό πορτοκαλί χρώμα. Αυτά, αναμιγνύονται με το ξύλο και από την ανοιχτή οπή εμφανίζεται πορτοκαλί σκόνη, που είναι χαρακτηριστική στην προσβολή από ζεύζερα.
Τρόποι αντιμετώπισης της ζεύζερας
Η αντιμετώπιση των προνυμφών της ζεύζερας είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς βρίσκονται μέσα στο ξύλο και παραμένουν προστατευμένες από ψεκασμούς και τους φυσικούς εχθρούς τους. Επιπλέον, τα ενήλικα ωοτοκούν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να απαιτείται συνεχής δράση για την καταπολέμησή τους.
Τα καλλιεργητικά μέτρα που μπορούν να εφαρμοστούν, είναι τα εξής:
- Αφαίρεση κλαδιών και βραχιόνων που έχουν προσβληθεί από προνύμφες και καταστροφή τους.
- Επικάλυψη των κορμών και βραχιόνων του δέντρου με ασβέστη, ώστε να αποτρέπεται η ωοτοκία των ενήλικων στον κορμό.
- Αποφυγή τραυματισμών των δέντρων και καλή αποστείρωση πληγών και τομών.
- Διατήρηση των δένδρων σε υγιή κατάσταση, ώστε να περιοριστεί η έκταση των ζημιών που προκαλείται από το έντομο.
- Αποφυγή εγκατάστασης ελαιώνων και οπωρώνων σε περιοχές πλησίον άλλων ξενιστών του εντόμου.
- Αραιή φύτευση των δέντρων, ώστε να μην ακουμπούν οι κόμες των δέντρων και διευκολύνεται η μεταφορά προνυμφών από το ένα δέντρο στο άλλο.
- Χρήση σύρματος για την θανάτωση των προνυμφών εντός των στοών.
- Εφαρμογή φερομονικών παγίδων για την παρακολούθηση του πληθυσμού και την έγκαιρη παρατήρηση της πρώτης γενιάς.
Στην εικόνα φαίνεται μια προνύμφη ζεύζερας
Πηγή εικόνας: https://gd.eppo.int/taxon/ZEUZPY/photos
Τα χημικά μέσα που εφαρμόζονται είναι τα εξής:
- Εφαρμογή ψεκασμών αμέσως μετά την εκκόλαψη των πρώτων προνυμφών, ξεκινώντας 3 - 4 εβδομάδες αφού γίνουν οι πρώτες συλλήψεις στις φερομονικές παγίδες (συνήθως αρχές Ιουνίου). Οι ψεκασμοί θα πρέπει να εφαρμόζονται ανά δύο με τρεις εβδομάδες, καθώς το έντομο ωοτοκεί για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι δραστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται είναι τα πυρεθρινοειδή.
- Εφαρμογή εντομοκτόνου μπορεί να γίνει και κατευθείαν εντός των οπών στο δέντρο.
Για τη βιολογική καταπολέμηση, εφαρμόζονται τα εξής:
- Εισαγωγή φυτιλιών εμποτισμένα με εντομοπαθογόνους νηματώδεις (Steinernema carpocapsae, S. feltiae) ή βάκιλλο (Bacillus thuringiensis) στις στοές με τις προνύμφες. Οι νηματώδεις ή ο βάκιλλος προσβάλλουν το έντομο, το οποίο σταματά να τρέφεται και θανατώνεται.
