Η καλλιέργεια του σταφυλιού αποτελεί σημαντικό μέρος του πολιτισμού πολλών περιοχών ανά τον κόσμο, ενώ η περίοδος του τρύγου είναι ίσως η πιο απαιτητική περίοδος για τους αμπελουργούς. Για την ακριβή επιλογή της ημερομηνίας του τρυγητού, σημαντικότερο ρόλο παίζει η ωριμότητα των σταφυλιών, η οποία εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους, και κυρίως αφορά την επιθυμητή αναλογία σακχάρων, οξέων, αρωματικών ουσιών και λοιπών συστατικών, όπως είναι τα φαινολικά, ανθοκυάνες, τανίνες, τα οποία έχουν τεράστια σημασία ειδικά στην περίπτωση του οινοποιήσιμου σταφυλιού.
Ωστόσο, ακόμα και αν πρόκειται για μια εξαιρετική χρονιά, η συγκομιδή γίνεται το φθινόπωρο το οποίο συχνά φέρνει απροσδόκητα καιρικά φαινόμενα όπως βροχή και υπερβολική ζέστη, φαινόμενα που παρατηρήθηκαν και φέτος σχεδόν σε όλη την Ελλάδα στα τέλη του Αυγούστου. Ο βροχερός καιρός συχνά δυσκολεύει το μάζεμα των σταφυλιών και έχει αντίκτυπο στην ποιότητά τους. Ο διαρκής έλεγχος ολόκληρης της διαδικασίας από τα σταφύλια μέχρι το τελικό προϊόν είναι ζωτικής σημασίας για την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Παρακάτω αναλύονται κάποιες επιπτώσεις που μπορεί να έχει η βροχή στο αμπέλι κατά την περίοδο του τρύγου.
1. Πριν έρθει η βροχή
Τις εβδομάδες ακριβώς πριν από τη συγκομιδή, δηλαδή στις αρχές με τα μέσα Αυγούστου, πριν ακόμα έρθει η βροχή, εάν υπάρχει κρύο μέτωπο ή περίοδο μεγάλης συννεφιάς, τα σταφύλια θα δυσκολευτούν να ωριμάσουν σωστά χωρίς καλή ηλιοφάνεια, γεγονός που επιβραδύνει την συγκομιδή τους.
2. Σπάσιμο της ράγας – Προσβολή από ασθένειες
Από τη στιγμή που το σταφύλι αρχίζει να ωριμάζει, η φλούδα του γίνεται πιο μαλακή κι ελαστική, οπότε σε περίπτωση μεγάλης βροχόπτωσης, τα σταφύλια διογκώνονται και υπάρχει περίπτωση να σχιστεί η ράγα τους. Οι πρώιμες ποικιλίες με λεπτό δέρμα είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς σε σχίσιμο και σκάσιμο του δέρματος λόγω βροχής. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα αλλοίωσης καθώς τα σταφύλια εκτίθενται σε υγρασία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και γίνονται ευαίσθητα στην εμφάνιση ασθενειών όπως το ωίδιο, η σήψη από τον μύκητα του βοτρύτη ή την όξινη σήψη (σύµπλοκο βακτηρίων και σακχαροµυκήτων), τα οποία ευδοκιμούν σε συνθήκες έντονης υγρασίας.
3. Υποβάθμιση των ποιοτικών χαρακτηριστικών
Ενώ κατά την περίοδο της ωρίμανσης το σταφύλι αφυδατώνεται και αυξάνει την συγκέντρωση των σακχάρων και των λοιπών επιθυμητών συστατικών, με τη βροχή συγκεντρώνει ξανά νερό στη ράγα, η οποία μπορεί να διογκωθεί. Αυτό σημαίνει ότι θα τρυγηθεί κανονικά, ωστόσο α) διαταράσσεται η τόσο επιθυμητή ισορροπία σακχάρων και οξέων που λαμβάνουν υπόψιν οι παραγωγοί για την τέλεια ωριμότητα, β) είναι πιθανό να έχει αυξηθεί το pH, γ) ενώ επίσης εξασθενούν και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, καταλήγοντας σε έναν υδαρή και πιο άγευστο μούστο. Ειδικά για το οινοποιήσιμο σταφύλι, είναι γνωστό ότι σε χρονιές ξηρασίας τα σταφύλια τείνουν να είναι καλύτερα ποιοτικά λόγω της μεγαλύτερης συγκέντρωσης γευστικών και αρωματικών ουσιών. Μια άλλη παράπλευρη απώλεια, είναι ότι με την βροχή απομακρύνεται το μικροβιακό φορτίο που υπάρχει πάνω στη φλούδα των σταφυλιών, το οποίο αποτελείται από ένα πλήθος μικροοργανισμών που συμβάλλουν στην αλκοολική ζύμωση των σταφυλιών και προσδίδουν πολυπλοκότητα στο τελικό προϊόν.
4. Επιπτώσεις στο έδαφος
Το υπερβολικά υγρό χώμα για μεγάλο χρονικό διάστημα ενδέχεται να δημιουργήσει ασφυκτικές συνθήκες στα αμπέλια και στο ριζικό τους σύστημα, ειδικά εάν δεν βρίσκονται σε καλά στραγγιζόμενα εδάφη. Επιπλέον, μπορεί να δημιουργήσει καταστροφή ή/και συμπίεση του εδάφους που επιφέρει προβλήματα όταν μιλάμε για αμπελώνα που καλλιεργείται με μηχανικά μέσα.
5. Δυσκολίες στον προγραμματισμό της συγκομιδής και οικονομικό κόστος
Επειδή η βροχή εμφανίζεται συχνά κατά τη διάρκεια της συγκομιδής, δημιουργεί προκλήσεις για τη διαδικασία συλλογής. Οι εργαζόμενοι τρυγητές πείθονται πιο δύσκολα να εργαστούν με βροχερό καιρό, εντείνοντας έτσι στο πρόβλημα εύρεσης εργατικών χεριών. Στην περίπτωση χωρών όπου τα σταφύλια μαζεύονται από μηχανικούς τρυγητές, κατά τη διάρκεια της συγκομιδής μπορεί να μπει επιπλέον νερό που υπάρχει στα φύλλα, μαζί με τον καρπό. Επίσης, επηρεάζεται και η οργάνωση της μεταφοράς από τον αμπελώνα στο οινοποιείο καθώς και άλλες logistics διαδικασίες, ειδικά στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει πάντα η πολυτέλεια για αναμονή ώστε να στεγνώσουν τα σταφύλια, αν υπάρχει προχωρημένη ωρίμανση ή κίνδυνος εμφάνισης ασθενειών.
Πολύ σημαντικός ο έλεγχος μετά τη βροχή
Η παρακολούθηση των αμπελιών για ασθένειες μετά από βροχοπτώσεις είναι ζωτικής σημασίας ενώ η κατανόηση της συχνότητας και της σοβαρότητας της ασθένειας στον αμπελώνα θα βοηθήσει να προσδιοριστούν οι καταλληλότερες ενέργειες που πρέπει να γίνουν. Κατά την παρακολούθηση, είναι σημαντικό να σηκώνετε και να γυρίζετε τα τσαμπιά καθώς έτσι μπορεί να αποκαλυφθούν συμπτώματα ασθενειών που μπορεί να μην είναι εμφανή με την πρώτη ματιά.
Συνήθως οι αμπελουργοί αναβάλλουν για μερικές μέρες τον τρύγο προκειμένου τα σταφύλια να στεγνώσουν, αν δεν ακολουθούν κι άλλες βροχές, ώστε να μην τα τρυγήσουν μαζί με το νερό καθώς και να επανέλθει το μικροβιακό φορτίο. Αν υπάρξει, εμφάνιση ασθένειας, μπορεί να αντιμετωπιστεί με την απομάκρυνση προσβεβλημένων σταφυλιών ή την επιλεκτική συγκομιδή για να αποφευχθεί η περιοχή που έχει πληγεί περισσότερο.
Υπάρχουν μέτρα πρόληψης;
Δυστυχώς, δεν μπορεί να κάνει πολλά ένας καλλιεργητής για να ελέγξει τη βροχή, ωστόσο υπάρχουν ορισμένες προσεγγίσεις για να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης ασθενειών ή για να μην επηρεαστεί το τελικό προϊόν του.
Η διαχείριση του φυλλώματος αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για μείωση του κινδύνου προσβολής από τις ασθένειες που αναφέρθηκαν: ενέργειες όπως το επιλεκτικό κλάδεμα ή ανύψωση του φυλλικού τοιχώματος μπορεί να περιορίσουν την εγκατάσταση και την εξάπλωση της ασθένειας, καθώς έτσι μεγιστοποιείται η ροή αέρα και μειώνεται η υγρασία.
Ειδικά στα οινοποιήσιμα σταφύλια, οι καλές πρακτικές καλλιέργειας αλλά και η σχολαστική διαλογή κατά τη διάρκεια της παραλαβής στο οινοποιείο (απομάκρυνση όλων των προσβεβλημένων τσαμπιών) όπως και η προσεκτική οινοποίηση, μπορούν να εξασφαλίσουν ένα ποιοτικό αποτέλεσμα για το κρασί ακόμα και σε μια βροχερή χρονιά.
